راهکارها و روش های برطرف کردن موانع ارتباطات انسانی از منظر قرآن و روایات

معرفی اجمالی مقاله: راهکارها و روش های برطرف کردن موانع ارتباطات انسانی از منظر قرآن و روایات ؛ سطح مقاله: علمی پژوهشی؛ سال انتشار: ۱۳۹۷؛ نویسندگان: حسین خاکپور؛ مرضیه احمدزاده؛ حجه الاسلام غلامرضا رضوی دوست؛ موضوع: موانع ارتباطات انسانی؛ تعداد صفحات: ۲۲؛ فرمت فایل: PDF؛ حوزه تخصصی مقاله: علوم قرآن و حدیث ؛ واژگان کلیدی: راهکار ؛ موانع ؛ارتباط انسانی ؛ قرآن ؛ کنش ؛ مرجع دانلود: معارف نت | پایگاه مقالات علوم قرآن و حدیث

عنوان کامل مقاله: راهکارها و روش های برطرف کردن موانع ارتباطات انسانی از منظر قرآن و روایات

مشخصات مقاله راهکارها و روش های برطرف کردن موانع ارتباطات انسانی :

مشخصات نشر: دوفصلنامه آموزه های تربیتی در قرآن و حدیث؛ سال انتشار: ۱۳۹۷، دوره ۴، شماره ۲، صفحه ۱۹-۴۰؛ نویسندگان: حسین خاکپور؛ مرضیه احمدزاده؛ حجه الاسلام غلامرضا رضوی دوست.

نحوه ارجاع به این مقاله: خاکپور، حسین و همکاران، «راهکارها و روش های برطرف کردن موانع ارتباطات انسانی از منظر قرآن و روایات»، دوفصلنامه آموزه های تربیتی در قرآن و حدیث، پاییز و زمستان ۱۳۹۷، دوره ۴، شماره ۲، صفحه ۱۹-۴۰.

مشخصات نویسندگان: ۱. حسین خاکپور: دانشیار گروه علوم قرآن و حدیث دانشکده الهیات دانشگاه سیستان و بلوچستان. ۲. مرضیه احمدزاده: کارشناسی ارشد علوم قرآن و حدیث دانشکده الهیات دانشگاه سیستان و بلوچستان. ۳. حجه الاسلام غلامرضا رضوی دوست: مربی گروه علوم قرآن و حدیث دانشکده الهیات دانشگاه سیستان و بلوچستان.

متن مقاله:

صفحه ۱۹

راهکارها و روش های برطرف کردن موانع ارتباطات انسانی …    صفحه ۲۰

مقدمه

احساس نیاز در انسانها سبب برقراری ارتباط میان فردی شد و با تحول جامعه، مهارت های انسان در برقراری ارتباط نیز متحول گشت. در طول تاریخ، چگونگی ارتباطات انسانی در وقوع و یا جلوگیری از وقایع و رخدادها نقش مهمی ایفا کرده است.

با ظهور اسلام، مهارت ها و ویژگی های متفاوتی از چگونگی ارتباطات انسانی به جهان معرفی شد. پیامبر اسلام با مهارت های ارتباطی، دیگران را به خود جذب کردند. بر همین اساس می توان ادعا کرد که «ارتباط» از ابتدای خلقت تاکنون، نقش مهمی در زندگی بشر داشته و اسلام نگاه تربیتی خاصی به آن کرده است.

بخش چشمگیری از تعالیم اخلاقی اسلام برای رسیدن به تربیت دینی، به حوزه‌ی رفتارهای جمعی و روابط اجتماعی مسلمانان بازمی گردد. این تعالیم، با وجدان و خرد جمعی بشری سازگار است و مبنای تنظیم مناسبات و تعاملات اجتماعی انسان مسلمان به شمار می آید.

واژه‌ی ارتباط از ریشه‌ی لاتین communis به معنای اشتراک است. این واژه در زبان فارسی، به معنای پیوند و ربط دادن و به صورت اسم مصدر به معنای بستگی، پیوند، پیوستگی و رابطه کاربرد دارد(دادگران، ۱۳۷۴، ص ۱۴).

«ارتباط فن انتقال اطلاعات، افکار و رفتارهای انسانی از یک شخص به شخص دیگر [است]» (ساروخانی، ۱۳۶۸، ص ۵).

کولی، ارتباط را مکانیسمی می داند که روابط انسانی بر اساس و به وسیله‌ی آن به وجود می آید و تمام مظاهر فکری و وسایل انتقال و حفظ آنها، در مکان و زمان، بر پایه ی آن توسعه می یابد (زورق، ۱۳۸۹، ص ۳۸).

از نگاه دیگر، «ارتباط عبارت است از فراگرد انتقال پیام از سوی فرستنده برای گیرنده، مشروط بر آنکه در گیرنده‌ی پیام مشابهت معنی، با معنی موردنظر فرستنده‌ی پیام ایجاد شود» (محسنیان راد، ۱۳۹۲، ص ۱۲).

به طور خلاصه می توان گفت: صرف ارسال پیام از فرستنده به گیرنده، ارتباط نیست؛ زیرا ارتباط جریانی دوسویه است که به واسطه ی آن، افکار، احساسات و عقاید به شکل پیام های کلامی و غیرکلامی از طریق به کار بردن معانی که برای دو طرف یکسان است – به دیگری منتقل می شود؛ بنابراین، تعریف اخیر را به مثابهی تعریف منتخب برمی گزینیم. به طور کلی، ارتباطات انسانی شامل شناخت همه ی فعل و انفعالات سلوک و رفتار اجتماعی افراد یک گروه انسانی است (پرهیزگار، ۱۳۵۴، ص ۳).

آنچه از نفوذ ارتباط می کاهد و سبب می گردد که ارتباط مؤثر واقع نشود و سوء تفاهم به وجود بیاید، موانع ارتباطی یا اختلالات نامیده می شود (هاشمی، ۱۳۸۵، ص ۱۰)؛

یعنی هر عاملی که به جلوگیری از ارتباط انسانی منجر گردد و یا در راه ایجاد آن خلل وارد کند، موانع ارتباطی نامیده می شود.

با توجه به اینکه قرآن و روایات برای هر یک از ابعاد وجودی انسان راهبرد و برنامه ای روشن و مدون دارد، رویکرد اسلام به انسان، واقع بینانه و ترکیبی از دو رویکرد آفاقی و آنفسی است؛ به سخن دیگر، برنامه ها و آموزه های تربیتی و معرفتی دین اسلام از یک سو، ناظر به بعد فردانی و ساحت تنهایی او است و از سوی دیگر، به زندگی اجتماعی او بذل توجه و عنایت شایان دارد؛ از این رو در متون دینی، راهکارهای مناسبی برای رفع سدهای ارتباطی پیش بینی شده است.

راهکارها و روش های برطرف کردن موانع ارتباطات انسانی …    صفحه ۲۱

پیشینه‌ی پژوهش

تا جایی که نگارندگان بررسی کرده اند، تاکنون کتاب، پایان نامه و مقاله ی مستقلی دربارهی راهکارهای رفع موانع ارتباط انسانی از منظر قرآن و روایات نوشته نشده است؛ اما به طور عام می توان به موارد زیر اشاره کرد:

بولتن (۱۳۹۱) در فصل دوم کتاب روان شناسی روابط انسانی مهارت های مردمی)، به طور خاص به بیان موانع ارتباطی می پردازد. فصل هفتم کتاب مبانی ارتباطات انسانی (فرهنگی، ۱۳۷۳)، به اثربخشی ارتباط میان فردی اشاره می کند.

مقاله‌ی «بررسی مهارتهای ارتباطی بین فردی در سیره معصومان» (فیاض و کریمی، ۱۳۸۹)، به بیان مهارت های ارتباطی بر مبنای سیرهی معصومین پرداخته است.

اما پژوهش حاضر قصد دارد: راهکارهای رفع موانع ارتباط انسانی را با استفاده از آموزه های قرآنی و روایی در ابعاد تربیتی – تحلیل و بررسی کند.

   
۲. موانع ارتباطات انسانی

از منظر اسلام، زندگی انسان هنگامی روی در کمال و سعادت خواهد داشت که رفتار و کردار او بر آداب و هنجارهای شایسته و قواعد روشن و نیکو سامان یابد که آموزه های دینی به تفصیل و با ذکر جزئیات، منظومه اش را تدوین کرده اند؛ اما اگر در فرآیند ارتباط میان فرستنده، گیرنده محتوای پیام، وسیلهی ارتباط و بازخورد پیام. مشکل و یا اختلالی رخ دهد، موانع ارتباطی ایجاد می شود که مهم ترین آنها را طرح می کنیم.

   
۱-۲. تفاوت قائل شدن در برخورد

یکی از موانع ارتباطی، تفاوت قائل شدن میان افراد است. آیات و روایات تربیتی بسیاری بر این مسئله تأکید دارند که تفاوت قائل شدن میان انسان ها می تواند هم باعث خشم خدا و هم انقطاع ارتباطی شود و انسان را از تعالی و تربیت اسلامی دور سازد؛ به عنوان نمونه، سورہی مبارکه «عبس» آنجا که می فرماید:

«عَبَسَ وَتَوَلَّى* أَنْ جَاءَهُ الْأَعْمَى»؛ این تفاوت را باعث غضب خدا و سدی ارتباطی می داند. امام رضا(ع) نیز در حدیثی از تفاوت برخورد مسلمان فقیر با غنی به شدت انتقاد می کند و آن را موجب خشم خدا در قیامت می داند: هرکس با فقیر مسلمانی برخورد کند و بر او مانند غنی و ثروتمند سلام نکند، روز قیامت، به غضب خداوند دچار خواهد شد (شیخ صدوق، ۱۳۶۶، ص ۴۴۲).

در آموزه های قرآن و روایات با نگاهی تربیتی، علت چنین امری در نژادگرایی و ترجیح بر اساس ثروت خلاصه شده است که به کرات نیز از نهی شده است. مؤید نژادگرایی را می توان به تفاوت در رنگ پوست، زبان، فرهنگ و گویش دانست که تعصب در این زمینه های خود عاملی برای جلوگیری از ارتباط می شود. اگر بر اساس آموزه های تربیتی قرآن، به برتری انسان ها بر اساس تقوا قائل باشیم، در رفع این مانع گام بر خواهیم داشت.

راهکارها و روش های برطرف کردن موانع ارتباطات انسانی …    صفحه ۲۲

۲ – ۲. ترس

ترس مانع دیگری است که سبب اختلال در سیستم ارتباطی می شود. ترس از آن جهت به فرآیند ارتباط آسیب می رساند که انسان ترسو از گفتن پیام و سخن خود صرف نظر می کند و در صورت آغاز سخن، با کوچک ترین چالشی، ارتباط را رها کرده و به سرانجام نمی رساند (جانفزا و دیگران، ۱۳۹۵، ص ۳۷).

در این باره، امیرمومنان على(ع) فرمود: «إذا خفت الخالق فررت إلیه، إذا خفت المخلوق فررت من (خوانساری، ۱۳۶۶، ج ۳، ص ۱۲۷)؛ هرگاه از خدا بترسی، به سوی او می گریزی؛ ولی هرگاه از مخلوق بترسی، از وی می گریزی».

این روایت به دو نکته ی مهم اشاره می کند: ترس از خدا، خوب و باعث تعالی است؛ اما ترس از خلق سبب گریزان شدن از مردم و گرفتار شدن در وادی تنهایی است؛ از این رو، افرادی که ترس در وجود آنان رخنه کرده، قادر نیستند سخن خود را با صراحت و قاطعیت بیان کنند و غالبا در برقراری ارتباط با همنوعان دچار شکست می شوند و این مشکل ناشی از عدم شناخت و ویژگی های درونی افراد است.

در تربیت اسلامی، به همان اندازه که ترس از خدا ستایش شده، ترس از انسانها و ابراز نکردن خواست های خود در برابر آنان نکوهش شده است.

۲ – ۳. خشم و غضب

از عوامل اختلال در سیستم ارتباطی و دوری از تربیت اسلامی، می توان به خشم و غضب اشاره کرد که در گزاره های دینی به آن توجه شده است. خداوند متعال در این باره می فرماید:

«وَلَوْ کُنْتَ فَظًّا غَلِیظَ الْقَلْبِ لَانْفَضُّوا مِنْ حَوْلِکَ» (آل عمران، ۱۵۹)؛ اگر خشن، تندخو و سنگدل بودی، از اطراف تو پراکنده می شدند.»

روشن است که گفتار و رفتار خشونت آمیز، باعث شکست رابطه و دوری مردم می شود. انسانی که خشمگین است، تعادل روانی ندارد و نیروی تعقل او تحت تأثیر قرار می گیرد و نمی تواند سخنان خود را درست بیان کند و پیام خود را بفرستد و دچار آسیب می گردد. غضب، خردها را دچار اختلال می کند و موجب می شود که حقیقت برای آدمی مخفی بماند (شفیعی و دیگران، ۱۳۸۵، ص ۱۳۲).

حضرت علی(ع) می فرماید:

«الغضب یفسد الألباب و یبعد من الصواب (تمیمی آمدی، ۱۳۶۶، ج ۱، ص ۶۵)؛ خشم، عقل ها را تباه می گرداند و انسان را از حقیقت دور می سازد». و نیز در روایتی دیگر از حضرت علی (ع) آمده است:

«شده الغضب تغیر المنطق و تقطع ماده الحجه و تفرق الفهم؛ شدت خشم، نحوه‌ی سخن گفتن را تغییر می دهد و ریشه‌ی برهان را قطع می کند و درک و فهم را از هم می گسلد» (کراجکی، ۱۴۱۰ ق، ج ۱، ص ۳۱۹).

خشم از مهم ترین عوامل دوری از تربیت اسلامی است و در همهی ادیان مذمت شده است. شخص عصبانی، نمی تواند سره را از ناسره تشخیص دهد و در ارتباطات موفق عمل کند. در این صورت، نوع بیان مطلب، چون توأم با خشم است، تغییر می کند و حتی منطق و استدلال نمی تواند کارایی داشته باشد (شفیعی و دیگران، ۱۳۸۵، ص ۱۳۲).

تحلیل روایت نشان میدهد که خشم سبب تغییر آهنگ کلام می شود؛ از این رو، در نحوه تعامل اثر می گذارد. بر اساس این حدیث، خشم استدلال منطقی را از انسان سلب می کند و درنتیجه، پیوند میان کلام و درک را جدا می کند. درست به همین

راهکارها و روش های برطرف کردن موانع ارتباطات انسانی …    صفحه ۲۳

علت است که انسانهای پرخاشگر و دارای روحیات متلاطم شاید بتوانند ارتباطات متعددی برقرار کنند؛ اما مدت این ارتباط کوتاه خواهد بود. همین روحیه باعث برهم زدن این ارتباط می شود.

۲ – ۴. دروغ

دروغ از صفت هایی است که در آموزه های دینی بسیار نکوهش شده و بر فرآیند ارتباط تأثیر منفی می گذارد. آیات و روایات بسیاری درباره ی زشتی دروغ سخن می گویند. خداوند متعال آن را برابر با نداشتن ایمان معرفی کرده است:

«إِنَّمَا یفْتَرِی الْکَذِبَ الَّذِینَ لَا یؤْمِنُونَ بِآیاتِ اللَّهِ وَأُولَئِکَ هُمُ الْکَاذِبُونَ(نحل، ۱۰۵)؛ همانا دروغ می گویند کسانی که به آیات خداوند ایمان ندارند و دروغگویان واقعی آنان هستند.».

این آیه به خوبی، زشتی دروغ را مجسم کرده است. دروغ در تعامل با یکدیگر، سبب سلب اعتماد می شود. امام صادق ع از عیسی ابن مریم نقل فرمود:

کسی که بسیار دروغ گوید، ارزشش نزد خدا و نزد خلق او از بین می رود» (کلینی، ۱۴۰۷، ج ۲، ص ۳۴۱). در روایت دیگری از حضرت علی(ع) آمده است: «دروغگو و مرده یکسان هستند؛ زیرا همانا برتری زنده بر مرده، در اطمینان مردم به اوست؛ پس وقتی مردم به سخن دروغگو اعتماد نکنند، زنده بودنش باطل است» (تمیمی آمدی،۱۳۸۸، ص ۱۵۰).

از این رو، مهم ترین سرمایه ی یک جامعه، اعتماد و اطمینان عمومی است و مهم ترین چیزی که این سرمایه را نابود می کند، دروغ و خیانت است؛ به همین علت، پیشوایان دین از دوستی با چند طایفه ازجمله دروغگویان به شدت نهی کرده اند (حلال خور و همکاران، ۱۳۹۳، ص ۵۷).

امام علی(ع) می فرماید:

«إیاک و مصادقه الکذاب؛ فإنه کالسراب، یقرب علیک البعید و یبعد علیک القریب؛ از دوستی با دروغگو بپرهیز که او همچون سراب است، دور را در نظر تو نزدیک و نزدیک را دور می سازد» (نهج البلاغه، کلمه‌ی قصار ۳۷).

تأمل در احادیث فوق نشان می دهد: از نگاه تربیت اسلامی هم نشینی با دروغگو باعث سلب اعتماد می شود و از آن نهی شده است؛ زیرا بی اعتمادی میان ارسال کننده و دریافت کننده پیام می تواند عاملی برای مانع ارتباطی دانست و دیگر رغبت و میلی برای ارتباط بیشتر میان آنان نخواهد بود.

۲ – ۵. فضل فروشی در سخن

خودنمایی و فضل فروشی در سخن، ارتباط مؤثر را غیرممکن می سازد (ریچاردسون، ۱۳۷۴، ص ۴۳). در آموزه های دینی از این ویژگی با عنوان «تکبر» یاد می شود. با جست وجو در منابع دینی با نگاهی تربیتی به دست می آید که تکبر در همه ی اعمال انسان و حتی کیفیت راه رفتن او هم آشکار می شود. خداوند از قول لقمان حکیم می فرماید:

« وَلَا تُصَعِّرْ خَدَّکَ لِلنَّاسِ وَلَا تَمْشِ فِی الْأَرْضِ مَرَحًا إِنَّ اللَّهَ لَا یحِبُّ کُلَّ مُخْتَالٍ فَخُورٍ» (لقمان، ۱۸). در اینجا، به دو صفت بسیار زشت و ناپسند اشاره شده که مایه‌ی از هم پاشیدن روابط صمیمانه‌ی اجتماعی است: یکی تکبر و بی اعتنائی و دیگر غرور و خودپسندی. این دو، انسان را از تربیت دور می سازند و انسان را در عالمی از توهم و خودبرتربینی فرومی برند و رابطه‌ی او را از دیگران قطع می کنند.

در حدیثی از پیامبر اکرم (ص) می خوانیم: «کسی که از روی غرور و تکبر، روی زمین راه برود،

شیوه های برطرف کردن موانع ارتباطات انسانی …    صفحه ۲۴

زمین و کسانی که در زیر زمین خفته اند و آنان که روی زمین هستند، همه او را لعنت می کنند» مکارم شیرازی، ۱۳۸۲، ج ۳، ص ۵۶۰)؛ از این رو، قرآن کریم می فرماید:

« فَلَا تُزَکُّوا أَنْفُسَکُمْ هُوَ أَعْلَمُ بِمَنِ اتَّقَى» (نجم، ۳۲)؛ پس خودستایی نکنید، زیرا او پرهیزگاران را بهتر می شناسد.».

بنابر آنچه بیان شد، تکبر و خودنمایی در سخن و رفتار، اثرات سوئی در روابط میان فردی و تربیت شخصی بر جای می گذارد. از دریچه‌ی تربیت اسلامی، غرور نه تنها غضب خداوند را به همراه دارد، بلکه باعث تنها شدن فرد و قطع ارتباط می شود. با نگاهی به اطرافیانتان مشاهده خواهید کرد که افراد مغرور، جایگاه واقعی و اثرگذاری در روابط خودشان ندارند و معمولا دیگران از آنان گریزانند.
 

۲ – ۶. تحقیر

تحقیر را می توان از عوامل مهم موانع ارتباطی دانست. خداوند متعال می فرماید: «ویل لکل همزه لمزه» (همزه، ۱). تحقیر فرد مسلمان، از مواردی که خداوند به شدت از آن نهی کرده و مرتکب آن را به آتش وعید داده است (رضوان فر، ۱۳۸۷، ص ۱۷۲- ۱۷۱).

رسول اکرم(ص) می فرمایند: «أذل الناس من أهان الناس؛ خوارترین مردم کسى است که مردمان را خوار شمارد» (شیخ صدوق، ۱۴۱۳ق، ج ۴، ص ۳۹۶). (ابن بابویه، ۱۴۱۳ق، ج ۴، ص ۳۹۶) و در روایت دیگری امام صادق(ع) فرمود:

«من حقر مومنا مسکینا لم یزل الله له حاقرا ماقتا حتى یرجع عن محقر ته ایاه؛ هرکه مؤمن بینوایی را کوچک شمارد، خداوند پیوسته او را تحقیر کند و دشمنش دارد تا آنگاه که از تحقیر او دست بردارد» (ابن همام اسکافی، ۱۴۰۴ ق، ص ۳۱۸).

بدون تردید، تحقیر آثار مخربی بر روابط میان انسان ها دارد. تحقیر فرد مقابل در یک ارتباط ممکن است راهی برای سرپوش گذاشتن بر ضعف خود و یا ناشی از مشکلات شخصیتی برای برتری جویی باشد و یا برای تثبیت فرد صورت گیرد که البته هر نوع آن و با هر قصدی که صورت گیرد، از رذایل اخلاقی به شمار می رود و به دور از تربیت اسلامی است؛ اما فروتنی، تواضع و احترام در سخن و عمل و استفاده از جملات و کلمات با بار معنایی مثبت، علاوه بر ایجاد رابطه ای محکم و بادوام، سبب پذیرش از سوی مخاطب می شود.

۷-۲. مجادله

مجادله‌ی باطل از مهم ترین موانع ارتباط گفتاری است که در آموزه های دینی، تحت عنوان مراء و جدال بیان شده است. سرچشمه ی اصلی مجادله، کبر و غرور و خودمحوری است. در آموزه های تربیتی قرآن کریم، مجادله ی باطل به صراحت نکوهش شده است: « وَکَانَ الْإِنْسَانُ أَکْثَرَ شَیءٍ جَدَلًا» (کهف، ۵۴). انسان بیش از هر موجود دیگری سر جدال دارد.

نکوهش مجادله به سبب آثار منفی آن در روابط انسانی است. چنانکه از امام هادی (ع) آمده است که در این باره می فرماید:

«المراء یفسد الصداقه القدیمه و یحلل العقده الوثیقه و اقل ما فیه ان تکون فیه المغالبه و المغالبه أس أسباب القطیعه» (مجلسی، ۱۴۰۳ ق، ج ۷۵، ص ۳۶۹).

تأمل در بعد تربیتی حدیث نشان می دهد که مجادله، دوستی دیرین را از میان می برد و پیوند استوار را از هم می گسلد. چیرہ جویی کمترین چیزی است که در مجادله وجود دارد و عامل اصلی قطع رابطه است. بر این اساس، مجادله یکی

راهکارهای برطرف کردن موانع ارتباطات انسانی …    صفحه ۲۵

از مخرب ترین اختلال های ارتباطی از نگاه تربیت دینی است. چنین شخصی تلاش می کند سخن خود را بر کرسی بنشاند و مخاطب را محکوم کند؛ ولی نتیجهی آن قطع ارتباط سالم است. حدیث پیش گفته، یکی از کلیدی ترین روایات در بحث سدهای ارتباطی به شمار می رود. البته مجادله در زمینه های مثبت آن، بسیار مفید است و کتب مختلفی نیز در فن جدال و مجادله نگاشته شده است.

اما چنانچه فرد از پذیرش حق و حقیقت خودداری کند و درصدد برتری جویی هرچند بر پایه‌ی غلط باشد، مجادله‌ی وی، تنها به قطع رابطه منجر خواهد شد. در اندیشه ی تربیتی اسلام، فرد می تواند با تقویت روحیه ی انتقادپذیری و آموختن علم و دانش و همچنین کرنش در برابر کلام حق، به مرور، این رذیلهی اخلاقی را در خود کاهش دهد.

۲ – ۸. شوخی بیش از حد

شوخی بیش از حد، باعث رنجش طرف مقابل می شود. اگرچه شوخی از عوامل ارتباط اثربخش شادی روح مؤمن است؛ اما این ځلق نباید به ورطهی بی اخلاقی افتد. در رفتار معصومین، شوخی بیش از حد جایگاهی نداشته است (جانفزا و دیگران، ۱۳۹۵، ص ۴۲).

رسول خدا(ص) فرمود: شوخی، آبرو را می برد (مجلسی، ۱۴۰۳ق، ج ۷۶، ص ۵۸). حضرت علی(ع) در این باره فرمود: «المزاح تورث الضغائن؛ شوخی، کینه ها را دربی دارد» (همان، ج ۶۹، ص ۳۹۵).

امام رضا، پیامبر را چنین توصیف می کند: ایشان در سخنان خود گاهی مزاح می کرد، نه به آن اندازه که خود را سبک کند و دیگری را برنجاند. امام حسین (ع) در حدیثی تربیتی می فرماید: حضرت رسول (ص) همواره چهره اش باز و اخلاقش نرم و گشاده رو بود. وی تندخو و سخت گیر نبود و به کسی ناسزا و دشنام نمی داد و از احدی عیب جویی نمی کرد؛ شوخی نمی کرد و از کسی مدح و ستایش نمی نمود. حضرت رسول (ص) از سه چیز خود را نگه داشته بود: با مردم مراء و جدال نداشت، زیاد حرف نمی زد و از سخنان بی فایده احتراز می کرد (ابن بابویه، ۱۴۰۳ ق، ص ۷۹).

این حدیث با بیان سیره‌ی اسوه‌ی حسنه‌ی اسلام و آموختن درس تربیتی مهم، به خوبی جایگاه مزاح و نوع آن را در تربیت اسلامی بیان می کند. بر اساس آنچه بیان شد، وجود موانع و خطاهای ارتباطی، مهم ترین علت سست کردن روابط بین فردی است که در اندیشه ی تربیتی اسلام برای برطرف کردن آنها راهکارهایی پیش بینی شده است.

   
٣. راهکارهای بینشی برای رفع موانع ارتباطات انسانی

بینش، نوع نگاه فرد نسبت به محیط پیرامون است و درواقع، اساس، پایه و علت العلل رفتارهای فرد در جامعه است. برخی موانع ارتباطی، در بینش فرد ریشه دارد که به مهمترین راهکارها و روش های رفع این موانع با رویکرد تربیت اسلامی اشاره می کنیم:

متن ادامه دارد… برای دریافت فایل کامل این مقاله از طریق گزینه دانلود اقدام نمایید.

مقالات مشابه با موضوع ارتباطات انسانی :

مهارت‌ های ارتباطی در قرآن

جایگاه ارتباط غیر کلامی در اسلام

تاثیر قرآن بر روابط اجتماعی در اندیشه مفسران

دیدگاه تفسیری علامه طباطبایی پیرامون روابط بین‌ الملل

اصول روابط همسران در سوره نساء با تاکید بر کلام رضوی

روابط اجتماعی و اخلاق از دیدگاه حضرت علی (ع) در نهج‌ البلاغه

خودآگاهی و کارکردهای تربیتی آن در بهبود روابط اجتماعی انسان در قرآن و حدیث

واژگان و اصطلاحات پرتکرار مقاله: ارتباطات انسانی ؛ ارتباط انسانی ؛ روابط انسانی ؛ مهارت های ارتباطی ؛ روابط اجتماعی 

عناوین مشابه جستجو شده:

اصول ارتباط انسانی

انواع ارتباطات انسانی

ارتباطات انسانی و موانع آن

روش های تقویت ارتباطات انسانی

راهکارهای تقویت ارتباطات انسانی

روش های برطرف کردن موانع روابط انسانی

روابط انسانی ؛ موانع و روش های تقویت آن

راهکارهای مقابله با موانع ارتباطات انسانی

شیوه های برطرف کردن موانع ارتباطات انسانی

راهکارهای برطرف کردن موانع ارتباطات انسانی

ارتباطات انسانی ؛ موانع و راهکارهای تقویت آن

انتهای پیام مقاله: راهکارها و روش های برطرف کردن موانع ارتباطات انسانی از منظر قرآن و حدیث

مطالعه بیشتر