معرفی اجمالی مقاله: تحلیل محتوای احادیث رضوی در موضوع «بخل» با رویکرد تربیت اخلاقی ؛ سطح مقاله: علمی پژوهشی؛ سال انتشار: ۱۳۹۶؛ موضوع: تربیت اخلاقی – بخل ؛ تعداد صفحات: ۲۰؛ مرجع دانلود: معارف نت | پایگاه مقالات علوم قرآن و حدیث؛ کلیدواژه ها: ایمان؛ دوری از بهشت؛ تربیت اخلاقی؛ تذکر؛ مال؛ بخل؛ امام رضا (ع). فرمت این فایل (doc -word) است و قابل ویرایش می باشد. توضیحات: این فایل در قالب فرمت (doc -word) تنظیم شده است و به هیچ وجه مشکل بههم ریختگی کلمات در آن وجود ندارد.
عنوان کامل مقاله: تحلیل محتوای احادیث رضوی در موضوع «بخل» با رویکرد تربیت اخلاقی
مشخصات مقاله تحلیل محتوای احادیث رضوی در موضوع «بخل» با رویکرد تربیت اخلاقی:
عنوان مجله: آموزه های تربیتی در قرآن و حدیث؛ حوزه موضوعی مقاله: تعلیم و تربیت اسلامی – تربیت اخلاقی ؛ سال انتشار: ۱۳۹۶
فهرست بخشهای مقاله:
چکیده
مقدمه
پیشینهی تحقیق
مفهوم شناسی بخل
۱. معنای لغوی بخل
۲. واژگان نزدیک به معنای بخل
۳. معنای اصطلاحی بخل
۴. تکنیک پژوهش تحلیل محتوا
۵. مستندات روایات رضوی در موضوع بخل
تحلیل محتوای کمی
۱. فراوانی کلمات
۲. فراوانی موضوعات اصلی
مقوله بندی موضوعات اصلی (تحلیل کیفی- توصیفی)
۱. مقولهی سبب شناسی بخل در کلام امام رضا(ع)
۲. مقولهی آثار بخل در احادیث رضوی
الف) دور شدن از بهشت
ب) زایل شدن ایمان
ج) بی آبرویی
د) سلب آسایش
روش های اصلاحی تربیت اخلاقی امام رضا(ع) پیرامون صفت بخل
نتیجه گیری
منابع و مآخذ
بخشهایی از متن مقاله:
چکیده
بخل، به عنوان یکی از رذایل اخلاقی، در احادیث امام هشتم علیه السلام نمود خاصی دارد. این رذیله، تأثیر فراوانی در تفکر و عملکرد آدمی دارد، بهطوری که ایجاد سبک زندگی اسلامی در افراد و جامعه به دوری از این خصلت، وابسته است. به تبع این مسئله، نقش آموزههای دینی در تربیت اسلامی و دوری از رذیلهی اخلاقی بخل اهمیت زیادی مییابد.
پژوهش حاضر به بررسی احادیث رضوی دربارهی بخل پرداخته و از روش «تحلیل محتوا» برای استخراج، طبقهبندی و مقولهبندی گزارههای بخل در اندیشهی رضوی استفاده کرده ضمن آنکه با روش استنتاجی، اهداف و روشهای تربیتی و اخلاقی امام رضا(ع) در موضوع بخل را بررسی خواهد کرد. رهآورد استفاده از این روش، ارائهی مدلی جامع جهت اثبات وجود نظامی جامع بر معارف اخلاق رضوی و کارآمدی این نظام در هدایت جوامع بشری است. میتوان گفت نقطه تمرکز روایات رضوی، بر بیان پیامدها و آثار بخل است. دوری از بهشت، زایل شدن ایمان، بیآبرویی و سلب آسایش از مهمترین آثار بخل برشمرده شده است.
از منظر امام رضا(ع) بخیل کسی است که از پرداخت فرائض الهی استنکاف میورزد. در اندیشه رضوی، مال دوستی و تلقینِ فقر از عوامل مهم ایجاد بخل است. هدف غایی امام(ع) از تبیین مسئله بخل، تربیت اخلاقی است و جهت تحقق تربیت اخلاقی در این باره از دو روش اصلاحی تذکّر و انذار بهره گرفتهاند.
کلیدواژهها: ایمان؛ دوری از بهشت؛ تربیت اخلاقی؛ تذکر؛ مال؛ بخل؛ امام رضا (ع).
مقدمه
تربیت اخلاقی عبارت است از فراگیری و شناختن و شناساندن فضائل و رذایل و ایجاد زمینه برای روی آوردن به فضائل و به کار بستن ساز و کارها و شیوه های ایجاد و تثبیت فضائل و نیز زایل ساختن رذایل به منظور دستیابی به سعادت و کمال جاودانه است (بهشتی، ۱۳۸۷ش، ج۵، ص۱۱۷).
نویسندگان و صاحب نظران بسیاری با گرایش ها و انگیزه های گوناگون درباره تربیت اخلاقی مطالب متعدد نگاشته اند، با این وجود به دلیل وسعت اندیشه ها و ویژگی های خاص تربیت اخلاقی این موضوع همواره مورد اهتمام است.
امام رضا(ع) به جهت اتصال به منبع خطاناپذیری وحی در تربیت اخلاقی بخل، منبع وارسته به شمار می آید و الزامات و پیامدهای بخل را در مسیر آرمانی و ارزش های اخلاقی شخصیت افراد می نمایاند.
بخل به معنای امساک کردن در جایی است که بذل آن واجب است. این رذیله کانون همه بدی هاست؛ بدین معنا که تمام صفات زشت اخلاقی و اعمال ناپسند از این رذیله سرچشمه می گیرد و مهاری است که انسان را به سوی هر بدی می کشاند. انسان بخیل به جای فروتنی، به فرومایگی مبتلا شده و به سوی هر مالی دست می گشاید و به جای آنکه کرامت انسانی اش را پاس دارد، هرکسی را با معیار مال تکریم می کند (جوادی آملی، ۱۳۸۸ش، ج۱۶، ص۴۵۷).
امروزه، لزوم تبیین هر چه دقیق تر مبانی فرهنگ رضوی در حوزهی اخلاق و تربیت اسلامی، بیش از پیش احساس می شود؛ زیرا دست یابی به این امر، شبکهی مفهومی ویژه ای را ترسیم می کند و نویدبخش ابواب جدید در حوزهی اخلاق پژوهی حدیثی به شمار می آید. همچنین موضوع بخل ارتباط و درهم تنیدگی ویژه ای با تربیت و زندگی انسان دارد لذا شناخت انسان از این رذیله اخلاقی، سبب آگاهی انسان از هیئت و قالب وجودی خود می شود و بعد از شناخت آن می تواند به خودسازی خویشتن بپردازد (بهشتی و همکاران، ۱۳۷۶ش، ص۱۱۳)
از آن جا که امروزه روش های تحلیل متن در فهم معنای اساسی متون، کاربرد زیادی پیدا کرده و از دیرباز نیز در تفسیر کتب مقدس استفاده شده است، به نظر می رسد چنین روش هایی به ویژه روش «تحلیل محتوا» بتواند در تفسیر متون دینی و حدیثی که عمدتا دارای معانی بلندی هستند و نیاز به مطالعه عمیق دارند، مفید باشد (مطیع و همکاران، ۱۳۹۴ش، ص ۱۰۲). پژوهش حاضر درصدد پاسخ گویی به این پرسش اصلی است: امام رضا(ع) مسئلهی بخل را چگونه در کلام خویش تبیین ساخته است و در این موضوع، از چه روش های تربیتی بهره گرفته است؟
شایان ذکر است که روش تحلیل محتوا در این تحقیق را می توان در مراحل ذیل خلاصه کرد:
۱. استخراج احادیث رضوی با موضوع بخل ۲. یافتن واژگان کلیدی در این احادیث ۳. تجزیهی عناصر تشکیل دهنده و تقطیع موضوعی جملات در جداول ۴. یافتن موضوعات اصلی ۵. تبدیل عناصر مرتبط در یک جمله به گزاره ها و مضامین جهت یافتن موضوعات فرعی و نقاط تمرکز متن ۶. استخراج اطلاعات آماری از موضوعات اصلی و فرعی در قالب شکل ۷. تحلیل کیفی بر اساس نتایج حاصل از تحلیل کمی ۸. مقوله بندی موضوعات و مضامینی که فراوانی بالاتری دارند . مدل سازی و ارائهی نتیجه (جانی پور، ۱۳۹۰، ص۸۷).
نتیجه گیری
محور اصلی پژوهش، بررسی و تحلیل دیدگاه امام رضا(ع) در حوزهی رذیلهی اخلاقی بخل است. پرهیز از بخل به عنوان یکی از اصول تربیت دینی ارتباط تنگاتنگی با اخلاق دارد. از منظر امام رضا(ع) پرهیز از بخل و پرداخت فرائض الهی، راهکاری در جهت بهبود تعاملات اجتماعی است.
تجزیه و تحلیل گزاره های بخل در احادیث رضوی، به روش تحلیل محتوا، گویای این حقیقت است که امام این مفاهیم را، در قالبی منسجم و دقیق بیان داشته اند. از این رو، می تواند به عنوان مدلی منطقی، جهت بهبود روابط انسانی مورد توجه قرار گیرد.
از منظر امام(ع)، کسی که از پرداخت فرائض الهی استنکاف ورزد، بخیل است. امام(ع) به طور خاص، بر آثار بخل اذعان داشته و تأکید کرده اند. امام(ع) جهت تحقق تربیت اخلاقی در زمینه بخل از دو روش اصلاحی تذکر و انذار بهره گرفته اند.
امام رضا(ع) دور شدن از بهشت را، نتیجهی تهی بودن شخص از ایمان و عدم پرداخت زکات دانسته و بخل را، هم چون درختی در جهنم معرفی کرده که از دنیا شروع می شود و تا قیامت هم، در زندگی فرد بخیل بروز و ظهور دارد. زایل شدن ایمان، از جمله پیامدهای بخل بوده که نتیجهی آن، عدم حسن فعلی در شخص بخیل است؛ یعنی فرد بخیل، در اثر عدم پایبندی به حسن فاعلى (ایمان) دچار بخل شده است.
بی آبرویی در سطح وسیع و نیز در صحنهی قیامت، یکی دیگر از آثار بخل است. سلب آسایش فرد بخیل از دو جهت مهم، قابل تأمل است: نخست، نگاه فرد بخیل به سرمایه، نگاه ابزاری و در خدمت انسان بودن نیست و دیگر آن که در عمل هم از سرمایه، استفادهی بجا نمی کند و جایی که باید برای آسایش خود هزینه کند، به دلیل بخل صرف نظر می کند، که این امر منجر به سلب آسایش فرد می شود.
منابع و مآخذ
قرآن کریم
الفقه المنسوب إلى الإمام الرضا(ع)؛ مشهد: مؤسسه آل البیت (ع)، ۱۴۰۶ق.
صحیفه الإمام الرضا(ع)، تحقیق: محمد مهدی نجف؛ مشهد: کنگره جهانی امام رضا(ع)، ۱۴۰۶ق.
آلن، گراهام؛ بینامتنیت؛ ترجمهی پیام یزدان جو؛ چاپ اول، تهران: نشر مرکز، ۱۳۸۵ش.
ابن بابویه، محمد بن على؛ عیون الأخبار الرضا(ع)؛ محقق: مهدی لاجوردی؛ تهران: نشر جهان، ۱۳۷۸ق.
ابن شعبه حرانی، حسن بن على؛ تحف العقول؛ تحقیق: علی اکبر غفاری؛ قم: جامعه مدرسین، ۱۴۰۴ق.
ابن منظور، محمد بن مکرم؛ لسان العرب؛ چاپ سوم، بیروت: دار صادر، ۱۴۱۴ق.
اندلسی، ابوحیان محمد بن یوسف البحر المحیط فی التفسیر؛ بیروت: دار الفکر، ۱۴۲۰ق.
باردن، لورنس؛ تحلیل محتوا؛ ترجم؛ ملیحه آشتیانی و محمد یمنی دوزی، تهران: انتشارات دانشگاه شهید بهشتی، ۱۳۷۵ش.
باقری، خسرو؛ نگاهی دوباره به تربیت اسلامی؛ جلد ۱، چاپ سی و نهم، تهران، مدرسه، ۱۳۹۴ش.
———؛ جلد ۲، تهران: انتشارات مدرسه، ۱۳۸۴ش.
بلاذری، احمد بن یحیی؛ انساب الأشراف؛ تحقیق: محمدباقر محمودی؛ بیروت: مؤسسه الأعلمی،۱۳۹۴ق.
بهشتی، محمد؛ فقیهی، علی نقی؛ ابوجعفری، مهدی؛ درآمدی بر تعلیم و تربیت اسلامی (۲): اهداف تربیت از دیدگاه اسلام؛ تهران: سمت، ۱۳۷۶ش.
——–؛ آرای اندیشمندان مسلمان در تعلیم و تربیت و مبانی آن؛ تهران: سمت، ۱۳۸۷ش.
تمیمی آمدی، عبدالواحد بن محمد؛ تصنیف غررالحکم و درر الکلم؛ تحقیق: مصطفی درایتی؛ قم: دفتر تبلیغات، ۱۳۶۶ش.
تهرانی، علی؛ اخلاق اسلامی؛ مشهد: کانون نشر کتاب، بیتا.
جانی پور، محمد؛ اخلاق در جنگ؛ تحلیل محتوایی مکاتبات امام علی (ع) و معاویه؛ تهران: انتشارات دانشگاه امام صادق(ع)، ۱۳۹۰ش.
جرجانی، علی بن محمد؛ التعریفات؛ الطبعه الأولى، قم: ذوی القربی، ۱۴۲۳ق.
جوادی آملی، عبدالله؛ تفسیر تسنیم؛ قم: نشر اسراء، ۱۳۸۸ش.
———–؛ دنیا و دنیاگرایی در نهج البلاغه؛ قم: نشر اسراء، ۱۳۸۹ش.
حلوانی، حسین بن محمد بن حسن بن نصر؛ نزهه الناظر و تنبیه الخاطر؛ قم: تحقیق و نشر، مدرسه الإمام المهدی (عج)، ۱۴۰۸ق.
دهخدا، على اکبر؛ لغتنامه دهخدا؛ تهران: انتشارات دانشگاه تهران، ۱۳۷۲ش.
راغب اصفهانی، حسین بن محمد المفردات فی غریب القرآن؛ صفوان عدنان داودی؛ دمشق بیروت: دارالعلم الدار الشامیه، ۱۴۱۲ق. .
روحانی، محمود؛ المعجم الإحصائی لألفاظ القرآن الکریم؛ چاپ دوم، مشهد: انتشارات آستان قدس رضوی، ۱۴۱۰ق.
زبیدی، محمد بن محمد مرتضی؛ تاج العروس من جواهر القاموس، تحقیق: على شیری؛ بیروت: دار الفکر، ۱۴۱۴ق.
سامرائی، فاضل صالح؛ معانی الأبنیه فی العربیه، الطبعه الثانیه، عمان: دار عماد، ۱۴۲۸ق.
—————-؛ معانی النحو؛ عمان: دار الفکر، ۱۴۲۰ق.
شمیسا، سیروس؛ کلیات سبک شناسی؛ تهران: میترا، ۱۳۸۶ش.
شریف الرضی، محمد بن حسین؛ نهج البلاغه؛ تحقیق: صبحی صالح؛ قم: هجرت، ۱۴۱۴ق.
طباطبایی، محمدحسین؛ المیزان فی تفسیر القرآن؛ قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، ۱۴۱۷ق.
طبرسی، فضل بن حسن؛ مجمع البیان فی تفسیر القرآن؛ چاپ سوم، تهران: انتشارات ناصرخسرو ۱۳۷۲ش.
طبرسی، علی بن حسن؛ مشکاه الأنوار فی غرر الأخبار، نجف: المکتبه الحیدریه، ۱۳۸۵ق.
طریحی، فخرالدین؛ مجمع البحرین؛ تحقیق: احمد حسینی؛ چاپ سوم، تهران: کتاب فروشی مرتضوی، ۱۳۷۵ش.
طوسی، محمدبن حسن؛ التبیان فی تفسیر القرآن؛ بیروت: دار احیاء التراث العربی، بیتا.
طیب، عبدالحسین؛ أطیب البیان فی تفسیر القرآن؛ تهران: انتشارات اسلام، ۱۳۷۸ش.
غزالی، محمد؛ کتاب الأربعین؛ ترجمهی برهان الدین حمدی؛ چاپ اول، تهران: اطلاعات، ۱۳۶۸ش.
———–؛ احیاء علوم الدین؛ بیروت: بینا، ۱۴۰۶ق.
علوی مقدم، مهیار؛ نظریه های نقد ادبی معاصر؛ تهران: سمت، ۱۳۷۷ش.
عمید، حسن؛ فرهنگ فارسی عمید؛ تهران: امیرکبیر، ۱۳۸۵ش.
فتحعلی خانی، محمد؛ فصیحی زاده، علی رضا؛ فقیهی، على نقی؛ آرای دانشمندان مسلمان در تعلیم و تربیت و مبانی آن؛ تهران: سمت، ۱۳۷۷ش.
فخرالدین رازی، ابوعبدالله محمد بن عمر؛ مفاتیح الغیب؛ بیروت: دار احیاء التراث العربی، ۱۴۲۰ق.
فراهیدی، خلیل بن احمد؛ کتاب العین؛ چاپ دوم، قم: نشر هجرت، ۱۴۰۹ق.
قائمی نیا، علیرضا؛ بیولوژی نص؛ چاپ دوم، تهران: سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، ۱۳۶۳ش.
فیض کاشانی، محسن؛ المحجه البیضاء فی تهذیب الإحیاء جلد سوم، مهلکات؛ ترجمهی عبدالعلی صاحبی؛ مشهد: بنیاد پژوهش های اسلامی آستان قدس رضوی، ۱۳۸۹ش.
کریپندورف، کلوس؛ مبانی روش شناسی تحلیل محتوا؛ ترجمهی هوشنگ نائینی؛ تهران: انتشارات روش، ۱۳۷۸ش.
کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، محقق: علی اکبر غفاری و محمد آخوندی؛ تهران: دارالکتب الإسلامیه ۱۴۰۷ق.
مجلسی، محمدباقربن محمدتقی؛ بحارالانوار الجامعه لدرر الأخبار الأئمه الأطهار، بیروت: دار إحیاء التراث العربی، ۱۴۰۳ق.
مدرسی، محمدتقی؛ من هدى القرآن؛ تهران: دار محبی الحسین، ۱۴۱۹ق.
مرادی، حجت الله؛ اقناع سازی و ارتباطات اجتماعی؛ چاپ دوم، تهران: ساقی، ۱۳۸۴ش.
معین، محمد؛ فرهنگ فارسی؛ چاپ سوم، تهران: انتشارات ساحل، ۱۳۸۴ش.
مکارم شیرازی، ناصر و جمعی از نویسندگان؛ تفسیر نمونه؛ تهران: دار الکتب الإسلامیه، ۱۳۷۴ش.
مفتاح، محمد؛ تحلیل الخطاب الشعری: استراتیجیه التناص؛ بیروت: المرکز الثقافی العربی، ۲۰۰۵م.
مفید، محمد بن محمد؛ أمالی للمفید؛ تحقیق: حسین استاد ولی و علی اکبر غفاری؛ قم: کنگره شیخ مفید، ۱۴۱۳ق.
————-؛ الفصول المختاره؛ بیروت: دارالمفید للطباعه و النشر و التوزیع، ۱۴۱۴ق.
مصطفوی، حسن؛ التحقیق فی کلمات القرآن الکریم؛ تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب، ۱۳۶۰ش.
مطیع، مهدی؛ احمدنژاد، امیر؛ پیمانی، مریم؛ «تبیین جایگاه رحمت الهی در احادیث قدسی با استفاده از روش تحلیل محتوا»؛ دو فصلنامه علمی- پژوهشی مطالعات فهم حدیث، سال ۲، شماره ۱، ۱۳۹۴ش.
مطهری، مرتضی؛ سیری در نهج البلاغه؛ چاپ سوم، تهران: صدرا، ۱۳۸۴ش.
نراقی، ملا احمد؛ معراج السعاده؛ چاپ دوم، قم: مؤسسه انتشارات هجرت، ۱۳۷۴ش.
همت بناری، علی؛ مأخذشناسی تربیت اخلاقی؛ قم: پژوهشکده تعلیم و تربیت، ۱۳۸۲ش.
هولستی، أل آر؛ تحلیل محتوا در علوم اجتماعی و انسانی؛ ترجمهی نادر سالار زاده امیری؛ تهران: دانشگاه علامه طباطبایی، ۱۳۷۳ش.
Brezinka, W; Basic Concepts of Educational Science; university press of America, 1994.
راهنمای خرید فایل:
برای دانلود فایل word این مقاله از طریق گزینه «خرید» اقدام نمایید. بلافاصله پس از پرداخت، لینک دانلود فایل نمایش داده می شود. همچنین، فایل خریداری شده از طریق ایمیل برای کاربر ارسال می گردد(توجه نمایید در مرحله تکمیل فرم خرید فایل، آدرس ایمیل خود را به درستی وارد نمایید). در صورت بروز هرگونه مشکل برای خرید یا دانلود این فایل، درخواست خود را از طریق ایمیل یا تلگرام برای ما ارسال نمایید(طی چند ساعت، پیام ارسالی پاسخ داده می شود):
ID تلگرام: fatahi3@ ایمیل: fatahi668@gmail.com
مقالات مرتبط با موضوع بخل – تربیت اخلاقی :
روش های اصلاحی در تربیت اخلاقی قرآن کریم
بازنمایی نظام مفهومی مبانی اخلاق در نگاه امام رضا (علیه السلام)
واکاوی مفهوم حرص در اخلاق اسلامی در پرتو احادیث امام رضا (ع)
بازشناسی آموزه های تربیتی امام رضا (ع) و کاربست آنها در عصر حاضر
مقایسه جایگاه احساسات و عواطف در تربیت اخلاقی در رویکرد دلمشغولی و آموزه های اخلاقی قرآن کریم
واژگان و اصطلاحات پرتکرار مقاله: تحلیل محتوای احادیث ؛ احادیث رضوی ؛ امام رضا(ع)؛ بخل ؛ بخیل ؛ تربیت اخلاقی ؛ تعلیم و تربیت ؛ اخلاق اسلامی
عناوین مشابه:
تحلیل مفهومی روایات امام رضا(ع) پیرامون موضوع بخل با رویکرد تربیت اخلاقی
تحلیل مفهومی احادیث امام رضا(ع) در موضوع بخل با رویکرد تربیت اخلاقی
بخل در آیات و روایات با رویکردی بر تحلیل مفهومی احادیث امام رضا(ع)
واکاوی مفهوم بخل در اخلاق اسلامی در پرتو احادیث امام رضا (ع)
تحقیق در مورد بخل ؛ بخل از دیدگاه امام رضا(ع)
بررسی عوامل و درمان بخل در احادیث رضوی
تحقیق در مورد اخلاق اسلامی و تربیت اخلاقی
انتهای پیام فایل WORD مقاله: تحلیل محتوای احادیث رضوی در موضوع «بخل» با رویکرد تربیت اخلاقی
- لینک دانلود فایل بلافاصله بعد از پرداخت وجه به نمایش در خواهد آمد.
- همچنین لینک دانلود به ایمیل شما ارسال خواهد شد به همین دلیل ایمیل خود را به دقت وارد نمایید.
- ممکن است ایمیل ارسالی به پوشه اسپم یا Bulk ایمیل شما ارسال شده باشد.
- در صورتی که به هر دلیلی موفق به دانلود فایل مورد نظر نشدید با ما تماس بگیرید.