بررسی تطبیقی اراده الهی از دیدگاه ملاصدرا و روایات

اراده الهی –  ملاصدرا

بررسی‌تطبیقی اراده الهی از دیدگاه ملاصدرا و روایات

نویسندگان:

دکتر موسی ملایری، معصومه رضوانی

سال انتشار: ۱۳۹۴

سطح مقاله: علمی پژوهشی

موضوع: اراده الهی از دیدگاه ملاصدرا

چکیده

اراده در انسان همراه با تصور، تصدیق و تغییرات نفسانی، حادث می‌شود. مسلماً این اراده، سزاوار ذات واجب الوجودی خداوند، نیست. از سوی دیگر، می‌دانیم ذات باری تعالی از ازل متصف به جمیع صفات کمالی است. اراده نیز از صفات کمال است و بنابراین، عقلا ذات باری تعالی نمی تواند خالی از این کمال ازلی باشد. لذا ملاصدرا در همه آثار فلسفی خود، اراده را از صفات ذاتی و همان علم، شوق و ابتهاج خداوند به نظام اصلح می‌داند.

اما ظاهر روایات، با رد اراده ذاتی و وحدت آن با علم، تاکید دارند اراده خداوند صفتی حادث و همان احداث و فعل اوست. ملاصدرا برای رفع تقابل میان دیدگاه عقل و روایات، در موضعی از شرحش بر اصول کافی، ضمن تاکید بر اراده ازلی و عینیت آن با علم، اراده حادث را نیز پذیرفته و قائل است اراده نیز مانند علم دارای مراتب است که بالاترین مرتبۀ آن اراده ازلی اجمالی و پایین‌ترین مرتبۀ آن اراده تفصیلی یا همان اراده حادث است. اما این دیدگاه با توجه به شدت تاکید روایات بر نفی اراده ازلی و عدم عینیت آن با علم، چندان راهگشا نیست.

در این مقاله پس از گزارش آراء ملاصدرا و مضامین روایات، برای حل این تقابل، پیشنهاد می شود، اراده ازلی خداوند را می توان به معنای قدرت بر اراده دانست. و اراده حادث مورد تاکید در روایات را به معنای ظهور و فعلیت آن به حساب آورد. لذا خداوند از ازل اراده دارد؛ اما از ازل اراده نمی‌کند. تاکید روایات بر حدوث اراده، ناظر به مقام اراده کردن خداوند است که با تحقق آن، فعل ضروری می‌شود و زاید بر ذات است. به همین دلیل موجب تغییر در ذات الهی نخواهد شد.

واژگان کلیدی: اراده فعلی، ارده ذاتی، مشیت، اراده الهی ، صفات فعل، ملاصدرا ، علم الهی، شوق، ابتهاج

.

مقالات مرتبط به موضوع اراده الهی و ملاصدرا

بررسی تطبیقی دیدگاه آیت الله معرفت و آلوسی درباره آیات مشیت و اراده الهی

بررسی تطبیقی رابطه مشیت و اراده الهی‌در تفسیر کبیر و المیزان

واکاوی رابطه مشیت الهی و اراده انسان در تفسیر آیات ۲۳ و ۲۴ سوره کهف

جایگاه کاربست احادیث در نظریه‌ پردازی ملاصدرا؛ مطالعه موردی تجرد نفس

هفت آسمان قرآن از منظر صدرالمتالهین و فخر رازی

سایر مشخصات مقاله: 

رده مجله: الهیات و معارف اسلامی ؛ علوم قرآن و حدیث

موضوع: اراده الهی

رویکرد مقاله: علوم و معارف قرآن و حدیث

عنوان انگلیسی: 

A Comparativs Study of the Divine Will from the Viewpoint of Mulla Sadra and Narrations.

عناوین مرتبط با موضوع اراده الهی از دیدگاه ملاصدرا

معناشناسی اراده الهی، ازلی و ذاتی بودن اراده الهی، ادله ملاصدرا برای اثبات وحدت علم و اراده.

اصولی فلسفی دیدگاه‌ملاصدرا در مورد اراده الهی

ازلی و ذاتی بودن اراده الهی ، وحدت علم و اراده در خداوند متعال.

ادله ملاصدرا برای اثبات وحدت اراده و علم:

کاشفیت علم از خیرات و نظام احسن، کاشفیت علم از حب و ابتهاج ذاتی پروردگار به ذات خود، صادر شدن برخی افعال انسان به وسیله علم.

مطالعه بیشتر