نقد و بررسی اقتباس از قرآن با نگاه بلاغی

عنوان مقاله: نقد و بررسی اقتباس از قرآن با نگاه بلاغی

.
نویسنده: علی صباغی

سال انتشار: ۱۳۹۴؛  سطح مقاله: علمی پژوهشی

کلیدواژه‌ها: قرآن ؛ بلاغت ؛ اقتباس ؛ بینامتنی ؛ اضطراب تأثیر؛ بدخوانی خلاق ؛ هم‌ بافت

چکیده

این گفتار به بررسی و تحلیل اقتباس‌ های قرآنی از دیدگاه بلاغت سنتی و نظریه‌ های ادبی جدید می‌ پردازد. در این پژوهش این پرسش‌ ها مطرح خواهد شد: ۱ـ اقتباس در بلاغت سنتی چه جایگاهی دارد؟ ۲ـ اقتباس به عنوان یک آرایه ادبی و یکی از جلوه‌ های تأثیرپذیری از قرآن چگونه سرقت قلمداد شده است؟ ۳ـ چگونه می‌ توان آرایه اقتباس در بلاغت سنتی را در پیوند با برخی مباحث نظریه‌ های ادبی معاصر مطرح و به روز نمود؟ ۴ـ نقش زیباشناختی اقتباس در بافت متن جدید چگونه بروز و ظهور پیدا می‌کند.

برای پاسخ به این پرسش‌ها ابتدا به تعریف و تحدید حوزه معنایی اصطلاح اقتباس ، گونه‌های آن و جایگاه اقتباس در منابع بلاغت فارسی پرداخته شده، سپس به پیوند اقتباس با مباحث بینامتنی و بدخوانی خلاق در حوزه نظریه‌ های ادبی جدید اشاره شده است و در نهایت برای نمایش نقش زیبایی‌ شناختی اقتباس ، نحوه پیوند بخش اقتباس شده با بافت زبانی متن حاضر و نحوه خوانش خلاقانه و متناسب با بافت متن جدید نشان داده شده است.

نتیجه این جستار بیانگر آن است که اقتباس بر اساس بلاغت سنتی، گاهی نوعی آرایه و جلوه تأثیرپذیری از قرآن و حدیث و گاه نوعی سرقت ادبی قلمداد شده است و بحث و بررسی پیرامون آن به فراموشی سپرده شده است، اما بر اساس نظریه بینامتنی و بدخوانی خلاق اقتباس نوعی تکنیک و هنرسازه است که اگر با خوانش خلاقانه سخنوران توأم شود و بخش مقتبس در بافت جدید به‌جا و خوش بنشیند، جلوه‌ای از توانایی هنرمند در احضار متن پیشین است و نه تنها از مقوله سرقات ادبی نیست، بلکه یکی از نمودهای برجسته توانایی هنرمند در بافت گردانی است.

عنوان مقاله [English]

A rhetorical critique and investigation of Adaptation of the holy Quran

چکیده [English]

This article analyzed Qur’anic quotations from the perspective of traditional rhetoric and new literary theories. These questions were raised herein: 1. What position does quotation have in traditional rhetoric? 2. How quotation has been considered plagiarism while it is a literary device and a manifestation of Qur’anic influence? 3. How can one put forward and update the quotation device in relation to some debates on modern literary theories? 4. How does the aesthetic role of quotation emerge in the new text’s context?

To answer these questions, first the semantic filed of the term quotation was demarcated, then the relationship between quotation and intertextuality and creative misreading in new literary theories was explored and finally to depict the aesthetic function of quotation, the way the adapted part has been linked to the linguistic context of the current text and the method of creative reading appropriate to the context of the new text were portrayed.

The results of this research suggest that quotation, within traditional rhetoric, has sometimes been regarded as a kind of literary device and a manifestation of Qur’anic influence yet sometimes as plagiarism and studying it has been overlooked.

However, based on the theory of intertextuality and creative misreading, quotation is a kind of artistic technique that when combined with writers’ creative reading, and the well-sitting of the quoted part in the new context, is a display of the artist’s ability to summon the previous text and not only is not plagiarism but also shows the artist’s skill in recontextualization.

کلیدواژه‌ها [English]

the Qur’an, Rhetoric, quotation, intertextual, the anxiety of influence, creative misreading, Context

مطالعه بیشتر