اندیشه کلامی اعجاز قرآن

عنوان مقاله: تبیین ریشه‌ های قرآنی اندیشه کلامی اعجاز قرآن

.

مشخصات مقاله:

رده مجله: مجلات علمی پژوهشی علوم قرآن و حدیث؛ سطح مقاله: علمی پژوهشی – سال انتشار: ۱۳۹۴؛ تعداد صفحات: ۲۴؛ موضوع محوری: اندیشه کلامی اعجاز قرآن کریم؛ رویکرد مقاله: علوم و معارف قرآن و حدیث؛ نویسنده: فرزانه روحانی مشهدی.

.

چکیده

برخی اندیشمندان میان اعجاز قرآن در اصطلاح متکلمان و «الهی بودن» این کتاب فرق نهاده، در همسویی اندیشه اعجاز با‌ آیات قرآن تشکیک کرده‌اند. از سوی دیگر بعضی دانشمندان برای دفاع از اعجاز ذاتی قرآن در برابر اندیشه صرفه، دلالت آیات موسوم به تحدی را کافی ندانسته و بر اجماع امّت تکیه دارند. گویا نقش قرآن به عنوان سرچشمه اندیشه کلامی اعجاز قرآن چندان شناخته نیست.

در این پژوهش با استناد به بیان‌های گوناگون قرآن روشن می‌شود که این کتاب آسمانی، همه مولفه‌های مذکور در تعریف کلامی معجزه را دارد؛ یعنی علاوه بر الهی بودن، خارق‌ العاده و موجب اتمام حجت است. در نتیجه، ریشه قرآنی اندیشه اعجاز قرآن به آیات تحدی محدود نیست بلکه تعبیر‌های گوناگونی در قرآن مانند اطلاق لفظ آیه بر عبارت‌های قرآن و بر معجزات پیامبران پیشین بر خلاف کتب آسمانی دیگر، اوصاف شگفت‌انگیز قرآن، شهادت قرآن بر رسالت پیامبر(ص)، ارجاع به قرآن دربرابر درخواست معجزه از سوی کافران، … مبیّن اعجاز ذاتی این کتاب آسمانی است.

واژگان کلیدی:

آیه؛ اعجاز ذاتی؛ اعجاز قرآن؛ تحدی؛ صرفه؛ وجوه اعجاز قرآن

مقاله: تبیین ریشه‌ های قرآنی اندیشه کلامی اعجاز قرآن

بخشی از طرح مسأله:

اندیشمندان میان اعجاز قرآن و الهی بودن این کتاب فرق می‌نهد؛ با این استدلال که تورات و انجیل از سوی خدا بود ولی اثبـات صـدق موسـی(ع) و عیسـی(ع) بـه وسـیل تورات و انجیل نبود و خود این کتاب‌ها معجزه نبودند بلکـه اثبـات تـورات و انجیـل بـه دلیل صدق و معجزه نیاز داشت.

موسی(ع) هرگز در برابر مخالفانش بر نـزول تورات احتجاج نکرد و تنها میان یارانش کـه بـه راسـتی او بـاور داشـتند، از تـورات یـاد می‌کرد. او زمانی که ادعای نبوت کرد به اموری مانند تبدیل عصا و غیره تحدی نمود. اما قرآن، هم کتاب آسمانی و هم معجزه پیامبر خاتم(ص) است که بدان تحـدی کـرده اسـت. از سویی اندیش اعجاز قرآن از قرن سوم در میان دانشمندان مسلمان شکل گرفـت و در قرن چهارم هجری به اوج رسید.

در قرن‌های اول و دوم هجری، ادیبـان و سـخنوران در برابر هماوردی قرآن اظهار عجز کرده و عالمان و مفسران بدون اهتمام و توجه ویژه از کنارِ مسائل در پیوند با اعجاز قرآن گذشـته  و آیـات تحـدی در قـرآن را صرفاً مدعای محکم قرآن بر درستی دعوی پیامبر اکـرم(ص) و اصـالت و از جانب خـدا بودن آن می‌دانستند.

با بحث‌های برآمده در جامعه اسلامی طی قرن‌های نخستین، بـه تدریج مفهوم اعجاز قرآن و تقلیدناپـذیری آن همراه بـا تبیـین وجـه اعجـاز صور‌ت‌بندی کامل‌تری پیدا کرد و در این باره، نظریه‌های گونـاگون در پایـان قـرن سـوم هجری از جانب متکلمان اسلامی -عموماً معتزله – ارائه شد.

دو خاستگاه تاریخی برای پیدایش و نظریه پردازی در بـاب وجـه اعجاز در قـرن‌های نخسـت بازشناسی می‌گردد: نخست بحث‌ها و و مناظره‌های کلامی مسـیحیان و مسـلمانان در بـاب نشانه‌های نبوت حضرت محمد(ص) و دوم تلاش‌های ادبی و کلامی معتزل بصـره و بغداد.

منابع بیشتر در مورد موضوع اعجاز قرآن کریم:

وجه اعجاز قرآن کریم در کلام امام رضا‌ (ع)

اعجاز قرآن به‏ مثابه یکی از مبانی تفسیر قرآن؛ تحلیل و داوری

بازخوانی اعجاز قرآن کریم با تأکید بر تحلیل وجوه هدایتی آن

سیر تطور دیدگاه های دانشمندان مسلمان درباره مخاطبان اعجاز عقلی قرآن کریم

.

عنوان: تبیین ریشه‌های قرآنی اندیشه کلامی اعجاز قرآن کریم

معارف نت | پایگاه دانلود مقالات علوم قرآن و حدیث

برچسبها و عناوین مشابه:

دانلود فایل pdf مقاله: تبیین ریشه‌ های قرآنی اندیشه کلامی اعجاز قرآن کریم. ریشه‌های قرآنی اندیشه اعجاز، مبانی کلامی اعجاز، تحدی به سوره‌های قرآن، اعجاز ذاتی قرآن. وجه تحدی در قرآن، وجه لفظی و ادبی اعجاز، وجه معرفتی و علمی قرآن، اعجاز علمی قرآن، سیر تطور اندیشه اعجاز در میان اندیشمندان، اندیشه اعجاز از دیدگاه متکلمان، تحدی قرآن در کلام اسلامی. اعجاز از دیدگاه مفسران.