واکاوی زبان‌ شناختی باهم‌ آیی واژگانی در قرآن مجید (شواهدی از سور اسراء، کهف، مریم و طه)

باهم‌ آیی واژگانی در قرآن

نویسندگان: عباسعلی آهنگر؛ اعظم میکده

سطح مقاله: علمی پژوهشی

چکیده

هم‌ نشینی کلماتی که تمایل به ظاهر شدن در کنار یکدیگر دارند، فرایند با هم‌ آیی نامیده می‌شود که نقش سازنده‌ای در شکل‌ دهی نظام واژگانی زبان‌ها ایفا می‌کند. در پژوهش حاضر کوشش شده است تا در پیکره‌ای به وسعت چهار سوره متوالی اِسراء، کهف، مریم و طه، به بازنمایی باهم‌ آیی‌ ها در قرآن مجید پرداخته شود. کتابی که به برکت آن امروزه بیداری اسلامی در سراسر جهان گسترده شده است؛ لذا می‌طلبد که این مصحف شریف از ابعاد گوناگون واکاویده و اسرار آن بر ره‌ پویان معارف اسلامی آشکار شود. بر مبنای ۲۰ رابطه مفهومی معرفی‌شده در این پژوهش، که ۱۷ رابطه آن در پیکره بررسی‌ شده مشاهده شد، ۳۹۷ نمونه ترکیب باهم‌آیند (با احتساب نمونه‌های تکراری) از مجموع ۴۵۴ آیه استخراج شد که بیانگر بهره‌گیری گسترده قرآن مجید از فرایند با هم‌ آیی به‌منظور القاء و انتقال مفاهیم و اصول معرفتی است. در این جستار روابط اسنادی، باهم‌ آیی و تقابل بیشترین میزان وقوع را به خود اختصاص داده است. افزون بر این، نتایج این پژوهش نشان داد که برخلاف تعدد و تنوع موضوعات و نزول تدریجی قرآن، برخی از ترکیبات باهم‌آیند در جزء جزء قرآن مشاهده می‌شود که نه تنها منقطع و گسسته‌ بودن قرآن را تأیید نمی‌کند؛ بلکه حکایت از زنجیره بهم‌ پیوسته‌ای دارد که در کلّیت آن، امر هدایت بشریت نهفته است. شناسایی و توصیف باهم‌ آیی های ساده و چندگانه، یک‌سویه و دوسویه و بافاصله و بی‌فاصله از دستاوردهای این پژوهش است.

واژگان کلیدی: قرآن کریم؛ باهم‌ آیی ؛ رابطه اسنادی ؛ تقابل

باهم‌ آیی واژگانی در قرآن

مطالعه بیشتر