جلوه‌ های برجسته‌ سازی در نامه ۴۵ نهج‌ البلاغه

برجسته‌ سازی نامه ۴۵ نهج‌ البلاغه

نویسندگان: علی خضری؛ عباس محدثی نژاد

سال انتشار: ۱۳۹۶

سطح مقاله: علمی پژوهشی

چکیده

« برجسته‌ سازی » به‌عنوان یکی از اصطلاحات مهم مکتب ادبی فرمالیستی، به معنای عدول از زبان عادی و خودکار‌ است. بنیان‌ گذاران و پیروان این جنبش بر این اعتقادند که زبان معمولی و معیار، زیبایی‌ها و طراوت خود را از دست داده است؛ بنابراین برای ایجاد جذابیّت باید از زبان معیار و کلیشه‌ای فاصله گرفت و سخن را از حالت یکنواختی خارج و آن را برجسته نمود. آنان سخنی را برجسته می‌دانند که دارای انحراف از هنجارهای معمولی زبان باشد و این هنجارشکنی را نیز در دو حوزه قاعده‌ افزایی و قاعده‌کاهی می‌بینند که از طریق بهره‌ گیری هنرمندانه و هدفمندانه از آرایه‌ های لفظی و معنوی حاصل می‌شود. نامه نصیحت‌ گرانه ۴۵ نهج‌ البلاغه به‌دلیل بهره‌ مندی از آرایه‌ های مختلف ادبی، به‌طور کامل در چهارچوب نظریّه برجسته‌ سازی قابل واکاوی ‌است.
در این پژوهش بر آنیم با روش توصیفی- تحلیلی به بررسی انواع شگردهای برجسته‌ سازی در نامه مذکور بپردازیم. هدف این پژوهش کشف شیوه‌ های مختلف قاعده‌ افزایی و قاعده‌کاهی و نیز درک ارتباط بین شگردهای ادبی با مفاهیم مدّ نظر امام(ع) است. واکاوی این متن نشان می‌دهد حضرت(ع) در حوزه قاعده‌افزایی با به‌کارگیری عوامل موسیقی‌ سازی همچون گونه‌ های مختلف تکرار و نیز استفاده به‌جا از جناس و سجع، سخنِ خویش را برجسته ساخته ‌است. در حوزه قاعده‌ کاهی نیز با بهره‌گیری از محور جانشینی، بیشتر از قاعده‌ کاهی معنایی مانند تشبیه، استعاره و کنایه استفاده کرده است. هدف حضرت(ع) از این آرایه‌های ادبی نیز جلب توجّه و تمرکز مخاطب بر کلام و هدایت وی برای درک معنای مدّ نظر می‌باشد.

واژگان کلیدی: فرمالیسم؛ برجسته‌ سازی ؛ قاعده‌ افزایی ؛ قاعده‌ کاهی؛ نامه ۴۵ نهج‌ البلاغه

برجسته‌ سازی نامه ۴۵ نهج‌ البلاغه

مطالعه بیشتر