بررسی دیدگاه شیخ طوسی در تفسیر آیات “علم حادث”

بررسی دیدگاه شیخ طوسی در تفسیر آیات “علم حادث”

نویسنده: محمد سلطانی رنانی

.

سطح مقاله: علمی پژوهشی

.

چکیده

یکی از مباحث مهم فلسفه و کلام اسلامی، مبحث علم الهی است. علم از صفات ذاتی خداوند است که همه معلوم‌ها را به طور مطلق، و بدون هیچ قید و شرطی دربرمی‌گیرد. آیات پرشماری نیز در قرآن کریم با علم خداوند و گستره و خصوصیات آن ارتباط دارند. از آن جمله آیاتی است که علم خداوند را بر حصول شرط یا پدیدار شدن حالتی متوقف می‌کند. بنابراین مفسِّر قرآن، به پیروی از اصول و مبانی اعتقادی باید از ظاهر این آیات بگذرد و بر پایه سازوکارهای تفسیری، معانی سازگاری با اصول اعتقادی برای این دست آیات بیابد.

متکلمان و مفسران شیعه امامی بر پایه ادله عقلی و نقلی در این حوزه، دیدگاه‌ها و وآراء خویش را بیان می‌کنند. در این میان، شخصیت شیخ طوسی بسیار قابل توجه است. شیخ طوسی، زعیم و مرجع دینی شیعه، بزرگ فقیه، متکلّم و مفسِّر قرآن است. وی را به حق می‌توان از سرآمدان عرصه کلام و تفسیر دانست. شیخ طوسی در تفسیر گرانسنگ التبیان به گونه‌ای آیات مرتبط با علم الهی را تفسیر نموده است که با اصول و مبانی کلامی سازگار آمده است. وی در تفسیر این دست آیات، وجوهی را بیان می‌کند که در چهار عنوان قابل بررسی است. از میان این وجوه، تفسیر حدوث علم به تحقق معلوم رجحان دارد.

توجه به سازوکارهای شیخ طوسی در تفسیر این آیات می‌تواند در تفسیر قرآن کریم، به ویژه آیاتی که به ظاهر خویش با اصول و مبانی کلامی ناسازگار است، راهگشای همه پژوهشگران عرصه تفسیر قرآن کریم باشد.

واژگان کلیدی: شیخ طوسی ؛ علم الهی ؛ علم حادث ؛ تفسیر آیاتِ علم حادث

 .

عنوان مقاله [English]

Shaykh Tusi’s Interpretation on the Verses concerning “Temporal Knowledge”

چکیده [English]

One of the most important issues in Islamic philosophy and theology is the Divine Knowledge. Knowledge is one the essential attributes of God which comprises the entire datum absolutely and without any conditions.

Numerous verses of the Qur’an address the issue of Divine Knowledge, its extent and qualifications. Of these verses are those which suspend the knowledge of Allah to attainment of a condition or occurrence of a situation. In these instances, employing interpretational devices, the exegete of the Qur’an should propose an interpretation consistent with the doctrinal principles, while not confining him to the literal meaning of the verses.

The Shiite theologians and exegetes, based on the rational and traditional arguments, have declared their views on these verses. Among these scholars, Shaykh Tusi is an important personality. He is the head of the Shiite community at his time, a great jurisprudent, theologian and exegete of the Qur’an.

It is no exaggeration to say that he is a leading personality in theology and exegesis. In his masterpiece, al- Tebyan exegesis, he interprets the verses on the mentioned issue in complete consistency with theological principles.

Addressing the issue, he proposes possible interpretations, which can be studied in four categories. Among these alternatives, identifying the achievement of knowledge as realization of the datum is the most eminent one. Considering Shaykh Tusi’s commentaries of these verses, especially those in literal contradiction with theological principles, is a good model example for all the scholars in this field.

کلیدواژه‌ها [English]

Shaykh Tusi, Divine knowledge, temporal knowledge, Interpretation of the verses on Temporal Knowledge

مطالعه بیشتر