بررسی ساخت‌ های گفتمان‌ مدار سوره قصص بر اساس الگوی ون لیوون

بررسی ساخت‌ های گفتمان‌ مدار سوره قصص بر اساس الگوی ون لیوون

نویسندگان: عبدالباسط عرب یوسف آبادی ؛ الیاس برآبادی؛ طاهره میرزاده

چکیده

هر متن به شرطی در بازتولید اندیشه مدنظر خود نقش مهمی ایفا می‌کند که بتواند به گفتمان‌هایی که کارگزاران اجتماعی را در افکار عمومی هژمونی می‌سازد، دسترسی یابد. نظریه گفتمان‌ مدار ون لیوون (۲۰۰۸م) یکی از رویکردهای تحلیل گفتمان است که همراه با مقوله‌ های جامعه‌شناختی – معنایی و با تأکید بر اهمیت کارگزاران اجتماعی گفتمان، لایه‌ های پنهان زبان را در متون شفاهی و کتبی می‌کاود و روابط زیرین هر گفتمان را آشکار می‌سازد.

این شاخه از تحلیل می‌تواند جایگاه ویژه‌ای در مطالعات قرآنی پیدا کند؛ چرا که ساخت‌ های گفتمان‌ مدار قرآن کریم و میزان رازگونگی آن‌ها به خوبی نشان می‌دهد که ایدئولوژی پنهان در پس همه آن‌ها کم‌ و بیش یکسان است. پژوهش حاضر در تلاش است با تکیه بر روش توصیفی-تحلیلی و با استناد به الگوی گفتمان‌ مدار ون لیوون ، نظام گفتمانی سوره قصص را مورد تحلیل قرار دهد. علت انتخاب سوره قصص این است که این سوره به علت روایت فشرده زندگی حضرت موسی (ع)، از کارگزاران اجتماعی و کنش‌های گفتاری قابل‌توجهی برخوردار است؛ لذا تحلیل گفتمان آن با نظریه ون لیوون کاملا منطبق است.

بررسی‌ها نشان از آن دارد که در این سوره، مولفه‌ های گفتمانی مبتنی بر اظهار (بسامد ۹۱۶) در مقایسه با مولفه‌ های مبتنی بر پوشیدگی (بسامد۲۴۵) از بسامد بالایی برخوردار است؛ و این بدان معناست که خداوند در یک خلاقیت سبکی، مخاطب را با نام افراد، گرو‌هها، مکان‌ها و زمان‌هایی که کارگزاران اجتماعی در آن نقش فعال دارند، آشنا می‌سازد. همچنین به ترتیب شیوه تعیین نقش (بسامد۴۷۵)، تعیین نوع اشاره (بسامد۳۵۳) و تعیین ماهیت (بسامد۸۸) بیشترین بازنمایی را در انواع اظهارِ کارگزاران اجتماعی در این سوره داراست.

واژگان کلیدی: قرآن کریم؛ سوره قصص؛ تحلیل گفتمان ؛ گفتمان‌ مدار؛ کارگزار اجتماعی؛ ون لیوون

عنوان مقاله [English]:

A Study of Discourse-oriented Structures Based on Van Leeuwen’s Model

سطح مقاله: علمی پژوهشی

ساخت‌ های گفتمان‌ مدار سوره قصص الگوی ون لیوون

مطالعه بیشتر