معارف نت | علوم قرآن و حدیث | مقالات رشته علوم قرآن و حدیث
بررسی و مقایسه میزان تاثیرگذاری ابن بابویه و ابن ولید بر شیخ صدوق ؛ سطح مقاله: علمی پژوهشی؛ سال انتشار: ۱۳۹۷؛ تعداد صفحات: ۳۰؛ معارف نت | پایگاه دانلود مقالات علوم قرآن و حدیث
.
عنوان کامل: بررسی و مقایسه میزان تاثیرگذاری ابن بابویه و ابن ولید بر شیخ صدوق
.
مشخصات مقاله بررسی و مقایسه میزان تاثیرگذاری ابن بابویه و ابن ولید بر شیخ صدوق:
عنوان مجله: دو فصلنامه حدیث پژوهی؛ رده مجله: مجلات علمی پژوهشی علوم قرآن و حدیث؛ سطح مقاله: علمی پژوهشی؛ سال انتشار: ۱۳۹۷؛ تعداد صفحات: ۳۰؛ نویسندگان: حسین ستار؛عاطفه خاتمی. موضوع محوری مقاله: تاثیرگذاری ابن بابویه و ابن ولید بر شیخ صدوق
.
چکیده
ظهور محدثی چیره دست و نقادی خبیر در علم الحدیث بسان شیخ صدوق نتیجه بهره گیری وی از اساتیدی دانشمند و عالمانی خبره است که طی طریق کمال را بدو راهبری نموده اند. کنکاش در زندگی علمی شیخ صدوق جست وجو در آثارش و تتبع در اقوال و آرای او نشان می دهد ابن ولید و پدر شیخ صدوق ، ابن بابویه، بیشترین تاثیر را در زندگی علمی و شخصیت اخلاقی و علمی او داشته اند.
این نوشتار در پی آن است که وجوه مختلف تاثیرگذاری این دو استاد را بر سیره علمی شیخ صدوق از جنبه های مختلف، از جمله روایت و درایت حدیث و مواجهه شیخ صدوق با مقتضیات زمانی و مکانی، بررسی کند.
واژگان کلیدی: شیخ صدوق ؛ ابن بابویه ؛ ابن ولید ؛ مقتضیات زمانی و مکانی ؛ درایت حدیث ؛ روایت حدیث
.
واژگان و اصطلاحات پرتکرار مقاله: شیخ صدوق ؛ ابن الولید ؛ ابن باویه ؛ روایت حدیث ؛ درایت حدیث
.
مقدمه مقاله
بخش اول
بهره بردن از اساتیدی میرز و رشد در محیط علمی قم و توان هوشی وافر، تأیید به مدد الهی و سخت کوشی و حریت شیخ صدوق از او شخصیتی مثال زدنی در دنیای تشیع به دست داده است. شیخ صدوق را در داشتن کثرت مشایخ در جهان تشیع بی نظیر دانسته اند؛
مشایخی که بسیاری از آنان کسوت استادی شیخ صدوق را بر عهده داشته اند عدم تبیین معنای لغوی و به خصوص اصطلاحی بین دو واژه «شیخ» و «استاد» سبب شده که گاه همه مشایخ صدوق به عنوان اساتید او معرفی شوند و بین این دو واژه خلط شود.
عدم توجه به تفاوت و در نتیجه خلط بین معنای استاد و شیخ را می توانیم در شناخت نامه های صدوق مشاهده کنیم. (معارف، ۱۳۸۹ش، ص ۲۴) بحث را تحت عنوان و اساتید شیخ صدوقه ذکر کرده و با مشایخ در بحث یکی دانسته است. خلط این دو معنا سبب شده او که در پی شناساندن مهم ترین اساتید صدوقی بوده، معیارش را تعداد نقل احادیث از آنان بداند.
این دیدگاه چندان درست به نظر نمی رسد چه بسا استادی نقش مهم تری در زندگی تلمیذ داشته باشد، اما حدیث کمتری روایت کرده باشد. چنان که نویسنده خود، این ولید را در تکوین شخصت علمی صدوق، دارای نقش بیشتری بر دیگران دانسته(همان، ص ۲۷)، زیرا شیخ صدوق نظر ابن ولید را بر پدر ترجیح می دهد (هر چند این استدلال هم چندان پذیرفتنی نمی نماید، اما در مقام یاد کرد بعد از این بابویه ذکر کرده است.
.
بخش دوم
ربانی شیرازی بحث را با عنوان «معجم اساتذته و مشائخه و من روى عنهم، آورده و از ۲۵۲ نفر یاد کرده است. عبارت نشانگر این است که مراد او از «اساتذته» با توجه به همراه شدن آن با مشائخه و من روى عنهم، همان مشایخ حدیثی است.
باید توجه داشت که ترجمه واژه «شیخ» در علم الحدیث به «استاد»، خالی از مسامحه نیست. عدم توجه به این مسامحه سبب شده که حتی پارسیان عربی نویس، گاه این دو کلمه را به جای یکدیگر به کار برند
شیخ در حدیث به معنای راوی حدیث است و چه بسا در مواردی، شیخ از کسی که برای او روایت می کند کوچکتر باشد با هم سن. از این رو در روایت حدیث اصطلاحاتی چون «روایت الاکابر عن الاصاغره با «روایت الاقران» داریم
شیخ در علم رجال، فقط استادی در نقل دانش حدیث را در بر می گیرد. از این رو شیخ بودن یک نفر برای دیگری با تحمل یک حدیث هم ممکن است، اما استاد بودن به زمان فراوان و طولانی نیاز دارد. در فرایند استادی از استاد و تلمیذ(شاگرد) نام می بریم، اما در شیخوخیت حدیثی، در یک طرف راوی و در طرف دیگر کسی که روایت را تحمل می کند( مروی عنه) وجود دارد. تلمیذ در ادبیات عرب در برابر استاد است نه شیخ. «تلمیذ» آن گونه که شیخ عب القادر بغدادی در شرحش بر شواهد المغنی نگاشته، به معنای «متعلم» یا «خادم خاص معلم» به کار رفته است. (غفاری صفت، ۱۳۸۴ش، ص ۱۶۶)
البته ممکن است در مواردی، شیخ و استاد هم زمان بر یک نفر اطلاق شود، اما این به معنی همانندی معانی این دو واژه نیست. بنابراین بهتر است به جای واژه «شیخ» در علم حدیث در ادبیات پارسی از همان واژه استفاده شود و واژه «استاد» بر این معنا اطلاق نشود.
.
بخش سوم
ماممقانی با توجه به همین تفاوت معنایی شیخ در رجال و حدیث، با ذکر معانی متفاوت شیخ، کاربرد آن را در دیگر معانی، اصطلاحی می داند نه لغوى واژه شیخ به کسی گفته می شود که سن او آشکار شده و پیری بر او ظاهر شده یا چهل سال را رد کرده است یا شیخ به کسی که ۵۰ سال دارد تا آخر عمر گویند با ۵۱ سال تا آخر عمرش – این دو را شارحان الفصیح ذکر کرده اند .
یا از پنجاه تا هشتاد سالگی که ابن سیده در مخصص و قزاز در جامع حکایت کرده اند. گاهی شیخ به کسی اطلاق می شود که علمش زیاد است با رئیس قبیله یا استاد یا صاحب مال زیاد و یا صاحب فرزند زیاد است و در سخنان اهل زبان (لغویین) این کلمه وجود ندارد و چه بسا یک اصطلاح عرفی است.»(همان، ص ۱۶۵)
وی تصریح می کند که این واژه در علم رجال و درایه، معنایی اصطلاحی یافته است: «مراد از شیخ در علم درایه و رجال و حدیث کسی است که از او روایات اخذ شده است.»(همانجا) بنابراین نیکوتر است که بحث مشایخ و اساتید با توجه به بار معنایی متفاوت این دو لفظ، با دقت لازم بررسی شود.
.
نتیجه گیری مقاله:
بخش اول
در این نوشتار با بررسی ملاک هایی چون کثرت روایت و طرق تحمل، طولانی بودن مدت بهره گیری و تلمذ، هم فکری در مباحث علمی و اعتقادی و اهمیت دادن و استناد کردن به نظریات و اعتقادات چنین می نماید که:
– شیخ صدوق در روایت از پدر و در درایت از ابن ولید بیشتر تأثیر گرفته است.
– از پدر در فهم متن و از ابن ولید در نقد فهم، تأثیر فزون تری گرفته است. چنین است که استفاده از روایت یکی و نقد و درایت دیگری از او توصیفی چنین فراهم ساخته است: شیخ صدوق در حفظ همراه با نقادی اخبار و فزونی دانش در علم رجال، در بین اهل قم بی نظیر است(نوری، ۱۴۰۸ق، ج۳، ص۲۶۳)
– پدر در کثرت مشایخ و ابن ولید در نقد مشایخ و رجال، در شخصیت شیخ صدوق تأثیر گذاشته اند.
– نه تعلق خاطر پدری و فرزندی شیخ صدوق با پدر ونه رابطه شاگرد و استادی اش با ابن ولید هیچ گاه او را از حقیقت و التزام بدان باز نداشته است؛ چنان که مثلا گفته شده است شیخ صدوق در کهولت از شیوه استادش عدول نمود و به نقل روایات از افراد ضعیف نیز در مواردی مبادرت کرد. (معارف، ۱۳۸۹ش، ص۲۹)
– کثرت روایات او از پدر و ابن ولید با وجود سفرهای فراوان شیخ صدوق نشان از تأثیر این دو شیخ بر او دارد. تأثیری شگرف که گذشت زمان (بیش از ۴۰ سال) و رحلات فراوان و دیدن مشایخی بسیار، آن را کم رنگ نکرد.
.
بخش دوم
رسیدن شیخ صدوق به این کمال و جایگاه والا که به «شیخ المحدثین» و «صدوق» شهره کرده و تحسین همگان را برانگیخته، مرهون شاگردی در محضر دو استاد گرانقدر خویش یعنی پدر و ابن ولید است.
نباید این نکته را نیز فراموش کرد که علاوه بر داشتن اساتید دلسوز، راه و رسم شاگردی کردن نیز مهم است که شیخ صدوق این را نیز به خوبی انشا نمود. داشتن استادانی دلسوز و دانشمند نیازمند شاگردی کردن احسن است.
.
دانلود مقالات مرتبط با موضوع شیخ صدوق در پایگاه معارف نت:
بررسی روش فقه الحدیثی شیخ صدوق در چینش هندسی روایات ثقلین
بررسی تطبیقی تفسیر العیاشی و آثار شیخ صدوق بر محور اسانید
مقایسه رویکرد مهدویت نگاری شیخ صدوق و شیخ طوسی
بررسی و نقد شبهات وارده بر وثاقت و مرویات شیخ صدوق
تاثیر اندیشه‌های کلامی شیخ صدوق در گزارش روایات
.
دانلود رایگان مقاله: بررسی و مقایسه میزان تأثیرگذاری ابن ولید و ابن بابویه و بر شیخ صدوق
راهنمای خرید:
- لینک دانلود فایل بلافاصله بعد از پرداخت وجه به نمایش در خواهد آمد.
- همچنین لینک دانلود به ایمیل شما ارسال خواهد شد به همین دلیل ایمیل خود را به دقت وارد نمایید.
- ممکن است ایمیل ارسالی به پوشه اسپم یا Bulk ایمیل شما ارسال شده باشد.
- در صورتی که به هر دلیلی موفق به دانلود فایل مورد نظر نشدید با ما تماس بگیرید.
