تبیین میدان معناشناسی واژگان «ورع» و «عفت» در نهج‌ البلاغه

.

نویسندگان: نصرالله شاملی؛ علی بناییان اصفهانی

.

چکیده

«ورع» و «عفت» از جمله مفردات اخلاقی در نهج البلاغه است. «ورع» در لغت به‌معنای دوری از گناه است و به شخصی که پیوسته از گناهان دوری کند پرهیزکار یا وَر‌ِع گفته می‌شود. این واژه از واژگان کاربردی در بحث اخلاق و سلوک عرفانی است و در اصطلاح معناشناسی، دارای خاصیت اشتراک معنوی است، بدین‌گونه که وَرَع دارای یک معنای کلی است و تحت آن مصادیق فراوانی را می‌توان جای داد. اینکه «ورع» در مصادیق خود دارای چه معانی است، بستگی به قرار گرفتن در سیستم معنایی دارد؛ اگر در مرکز سیستم قرار داشته باشد، با معنای تقوا مترادف است و اگر یک عنصر از عناصر سیستم باشد، معنای آن با تقوا متفاوت است. «ورع» با عناصر خاصی مانند تقوا، زهد، عفت، عصمت و نزاهت هم‌سیستم می‌شود. «عفت» نیز مانند واژگان عصمت، ورع و زهد، بر گونه‌ای از بازدارندگی یا منع و بازداشت دلالت می‌کند و این همان مفهوم دلالی یا معنای مفهومی است که دارای مصادیق گوناگون بر حسب اوضاع و شرایط متن و فرامتن است. بنابر این «عفت» از مقوله مشترک معنوی است و در یک سیستم معنایی، مصادیق دقیق آن روشن می‌شود.

واژگان کلیدی: اخلاق؛ عرفان؛ معناشناسی ورع؛ معناشناسی عفت؛ معناشناسی؛ میدان معناشناسی

.

مشخصات مقاله: سال انتشار: ۱۳۹۵

 رده مجله: مقالات علمی پژوهشی علوم قرآن و حدیث؛ رویکرد مقاله: علوم و معارف قرآن و حدیث – معناشناسی

موضوع محوری مقاله: معناشناسی واژگان «ورع» و «عفت» در نهج‌ البلاغه

.

برچسب‌ها برای پیدا کردن مقالات مشابه:

معناشناسی, نهج البلاغه, عفت