تحلیل عناصر نقشمند در انسجام‌ بخشی به ساختار آوایی متن قرآنی (بررسی موردی سوره‌ های قمر، رحمن و واقعه)

نویسندگان:

احمد پاشازانوس ؛ علیرضا نظری ؛ مریم فولادی

پژوهش حاضر، سطح آوایی در تعدادی از عوامل آوایی چون سجع، جناس، موازات، التزام، ترصیع و تصدیر را در سوره های قمر، رحمن و واقعه مدنظر قرار داده است.

سال انتشار: ۱۳۹۴

سطح مقاله: علمی پژوهشی

کلیدواژه‌ها: قرآن ؛ متن ؛ زبان‌ شناسی ؛ انسجام ؛ ساختار آوایی

.

چکیده

پیوند زبان‌شناسی با تحلیل و بررسی متون به‌ویژه متن ادبی بسیار عمیق و به‌هم‌تنیده است. در این بین، زبان شناسی متن و عوامل متنی از‌‌جمله انسجام، از اهمیت بالاتری برخوردار است. بحث انسجام به معنای اصطلاحی آن نخستین بار توسط هالیدی و حسن مطرح گردید، به‌طورکلی در سه سطح واژگانی، دستوری و آوایی قابل بررسی است؛ ولی به‌سبب گستردگی این مباحث، پژوهش حاضر، صرفا سطح آوایی در تعدادی از عوامل آوایی چون سجع، جناس، موازات، التزام، ترصیع و تصدیر، مدنظر قرار داده و تلاش کرده است تا کارکرد انسجامی این عوامل را با توجه به تاثیری که در یکپارچگی متن دارند، در چند سوره از قرآن مورد بررسی قرار دهد، چرا که بررسی متن قرآن، از منظر انسجام آوایی آن، کمتر در میان پژوهش‌ها دیده می‌شود. از این‌رو این عوامل با استقراء تام در سوره‌های قمر، رحمن و واقعه، به روش توصیفی- تحلیلی مورد تحلیل قرار گرفته و به کمک داده‌های آماری، بسامد و نسبت هر یک از این عوامل در انسجام‌ بخشی به متن سوره‌ ها،  مشخص گردیده است، یافته‌ها نشان می‌دهد که سجع از مهم‌ترین عوامل انسجام آوایی در این سوره‌هاست که نقش بسزایی در ارتباط میان آیات و در نتیجه یکپارچه‌ ساختن تمامِ متن سوره داشته ‌است و در مقابل، ترصیع کمترین نقش را در انسجام متن داشته است و عوامل آوایی التزام، موازات، جناس و تصدیر نیز به‌ترتیب در مراتب بعدی از اهمیت انسجامی قرار داشته‌اند.