تحلیل متن‌ شناسی خطبه شقشقیه نظریه کنش گفتاری سرل

نویسندگان: علی نجفی ایوکی؛ امیرحسین رسول نیا؛ علیرضا کاوه نوش آبادی

سال انتشار: ۱۳۹۶

سطح مقاله: علمی پژوهشی

چکیده

نظریه «کنش گفتاری» یکی از مباحث مهم تحلیل گفتمان در حوزه دانش زبان‌ شناسی به‌شمار می‌رود که در آغاز توسط «آستین» مطرح شد و پس از او، «سِرل» طبقه‌بندی پنج‌گانه‌ای را برای آن ارائه داد. پایه نظریه کنش گفتاری سرل بر این استوار است که نقش‌های فعل و به‌دنبال آن جمله را در فرآیند گفتمان می‌توان به پنج دسته‌ کنش‌های اظهاری، عاطفی، ترغیبی، تعهدی و اعلامی تقسیم‌بندی کرد. بررسی و تحلیل متن‌شناسی متون دینی ازجمله قرآن کریم و نهج‌ البلاغه، براساس این نظریه می‌تواند یکی از راه‌های درک و شناخت بهتر لایه‌های پنهان این کتب دینی باشد.

خطبه شقشقیه یکی از خطبه‌های مهم نهج‌‌ البلاغه است که علاوه بر دربر داشتن آموزه‌ها و عبرت‌های دینی و اخلاقی، از شاکله نیرومندی در بعد زبانی برخوردار است. از این‌روی، پژوهش حاضر می‌کوشد با روش توصیفی و تحلیل محتوا و بافت موقعیتی متن و با بهره­گیری از روش آماری، خطبۀ یاد شده را بر اساس این نظریه مورد بررسی قرار دهد تا کنش‌های گفتاری و دلایل آن را تحلیل و تبیین نماید. یافته‌های پژوهش حاکی از آن است که کنش گفتاری اظهاری در این خطبه از بیشترین بسامد برخوردار است؛ چرا که امام(ع) به‌طورکلی در خطبه، به دنبال بیان کردن، شرح و گزارش دادن ماجرای تاریخی سقیفه می‌باشد و بر این امر اصرار دارد که حکومت حق ایشان بوده که غصب شده است؛ بنابراین کنش گفتاری اظهاری با هدف و مقصود گوینده سخن در خطبه متناسب و همگون است.

واژگان کلیدی: حضرت علی(ع) ؛ خطبه شقشقیه ؛ تحلیل گفتمان؛ نظریه کنش گفتاری سرل

تحلیل متن‌ شناسی خطبه شقشقیه نظریه کنش گفتاری سرل