جایگاه مرویات کعب الاحبار در تفاسیر شیعه تا اواخر قرن ششم

جایگاه مرویات کعب الاحبار در تفاسیر شیعه تا اواخر قرن ششم

نویسندگان: سیده وحیده رحیمی ؛ سحر یوسفی

رتبه مقاله: علمی پژوهشی

چکیده

کعب الاحبار در ورود روایات اسرائیلی به منابع دینی نقش بسزایی داشته است؛ عده ای از مفسران شیعه در تفاسیر خود از اقوال کعب الاحبار استفاده کرده اند، لذا بازشناسی گونه های روایات کعب در تفاسیر شیعه و موضع مفسر در برخورد با این مرویات بسیار حائز اهمیت است. با توجه به گستردگی تفاسیر، این پژوهش از قرون نخست تا اواخر قرن ششم تفاسیر شیعه را موردبررسی قرار داده است، درمجموع ۱۶ تفسیر موردمطالعه قرار گرفت. که از این مجموعه حدود ۸ تفسیر حاوی روایاتی از کعب الاحبار بودند؛ این تفاسیر عبارتند از: تفسیر قمی، فرات کوفی، التبیان، مجمع‌ البیان و جوامع الجامع، روض الجنان، مفاتیح الاسرار و المنتخب فی تفسیر القرآن. مجموع اقوال مروی از کعب در تفاسیر شیعه تا اواخر قرن ششم حدود ۹۷ قول است.

این روایات در ۸ محور قابل‌تقسیم بندی است، مهم ترین این محورها عبارتنداز: تبیین واژه های قرآنی، شرح و توضیح آیات، تبیین آیات قرآن در قالب بیان مصادیق، نقل جزئیات داستان. باتوجه به وسعت روایات تفسیری در تفاسیر موردبحث، آمار اقوال کعب در بین مجموعه بسیار اندک است و سبک و گرایش تفسیری مفسران ارتباط مستقیمی در ورود مرویات کعب دارد. مفسران مورد بحث در برخورد با روایات کعب به سه صورت موضع خود را بیان کرده اند: ۱٫ نقل بدون داوری ۲٫ پذیرش روایات کعب ۳٫ رد روایات کعب؛ قرائن موجود در تفاسیر، حاکی از آن است که مرویات کعب نقش موثری در آراء تفسیری مفسران ندارد و جایگاه خاص و قابل توجهی را به خود اختصاص نداده است.

واژگان کلیدی: تفاسیر شیعه؛ مرویات کعب الاحبار؛ اسرائیلیات

 .

.
عنوان مقاله [English]

Position of narrations of Ka’b in Shia interpretations to the end of 6th century

.

چکیده [English]

Ka’ab al-‘Aḥbār played an important role in incorporation of Israeli narrations in religious sources. Since some Shi’a interpreters have used his narrations in their exegeses, it seems essential to identify types of his narrations and recognize the attitude of an interpreter in applying them.

According to the great number of exegeses, the present paper aims to investigate the Shiite exegeses until to the 6th century, totally 16 books are studied here, from which eight ones consist of his narrations, as follow: the commentaries of al-Qumī, Furāt-i Kūfī, Majma’ al-Bayān, Jawām-i’ al-Jāmi’, Rawḍ al-Janān, Mafātīh al-‘Asrār, and Al-Muntakhab fī Tafsīr al-Qur’ān.

The narrations mentioned by Ka’b al-Aḥbār in Shiite exegeses to the late of the 6th century are 97 ones. These may be classified into 8 categories, the most considerable are: clarifying Quranic terms, explaining verses, clarifying verses in form of presenting examples, and mentioning the details of a story. In spite of the great amount of exegetical narrations in above mentioned exegeses, the number of his narrations is rare there and it seems the exegetical method and tendency of interpreters affected at the way of applying his narrations.

In facing with his narrations, interpreters pointed three attitudes: 1. Mentioning without judgment, 2. Accepting his narrations 3. Rejecting his narrations. Present evidences in exegeses prove that his narrations have not played important role in exegetical opinions of interpreters and so are not notable.

کلیدواژه‌ها [English]

“Shia interpretations “, “narrations of Ka’ab al-Ahbar”, ” Israelites”

مطالعه بیشتر