تحلیل روشمند معنای واژه نفس در حدیث احتضار پیامبر (ص) | علوم قرآن و حدیث

تحلیل روشمند معنای واژه نفس در حدیث احتضار پیامبر (ص) ؛ سطح مقاله: علمی پژوهشی؛ سال انتشار: ۱۳۹۷؛ تعداد صفحات: ۱۹؛ فرمت فایل: PDF؛ مرجع دانلود: معارف نت | پایگاه مقالات علوم قرآن و حدیث ؛ برچسبها: واژه نفس | احتضار پیامبر | حدیث احتضار پیامبر | پیامبر اکرم | حضرت علی

عنوان کامل مقاله: تحلیل روشمند معنای واژه نفس در حدیث احتضار پیامبر (ص)

مشخصات مقاله تحلیل روشمند معنای واژه نفس در حدیث احتضار پیامبر (ص):

عنوان مجله: علوم حدیث؛ مجلات علمی پژوهشی علوم قرآن و حدیث ؛ حوزه موضوعی مقاله: رشته علوم قرآن و حدیث ؛ نویسندگان: مهدی مردانی(گلستانی)؛ موضوع مقاله: معنای واژه نفس در حدیث احتضار پیامبر ؛ سال انتشار: ۱۳۹۷

چکیده

مقدمه

پژوهش درباره دانش‌هایی که تمرکز اصلی آنها بر متن است، نیازمند مجموعه‌ای از آگاهی‌ها و توانایی‌های مرتبط با مطالعات متنی است. این نیازمندی‌ها آنگاه که درباره متون مقدس (قرآن و حدیث) مطرح می گردد، اهمیت و حساسیت مضاعفی می یابد.

چرا که قصور و تقصیر در این حوزه نه تنها موجب فهم نارس و ناقص از متن، بلکه به بهای تحریف و بدعت در دین تمام می شود. از این رو، فهم و درک متونی چون نهج البلاغه که از ادبیاتی فاخر برخوردار است، تنها در سایه تلاش مبتنی بر تخصص و مهارت امکان پذیر است.

یکی از مهارت های لازم در پژوهش‌های متن محور، واژه شناسی است که خود از مقدم ترین و مهمترین مراحل فهم متن به حساب می آید؛ زیرا واژگان و مفردات یک متن، در حکم آجرهای یک ساختمان هستند که در کنار هم، نمای بلند و زیبای متن را به تصویر می‌کشند.

از این رو، برای دستیابی به فهم دقیق و صحیح یک متن باید ابتدا الفاظ و مفردات آن را به شایستگی فهمید و معناشناسی کرد.

اما واژه شناسی تنها در فهم معنای لغوی کلمات خلاصه نمی شود و گاه فراتر از بررسی کتب لغت، نیازمند تحلیل معنای کلمه بر پایه کتب روایی، تاریخی و دیگر قراین مؤثر است که این امر در مورد واژگانی که معنای آن با ابهام روبه رو بوده و در فهم معنای حدیث دخیل است، اهمیت مضاعفی می‌یابد.

یکی از واژگانی که معنای آن با چالشی جدی مواجه شده و درباره تفسیر آن اختلاف نظر صورت گرفته است، واژه نفس می‌باشد. دربندی از خطبه ۱۹۷ نهج البلاغه آمده است؛

«وَ لَقَدْ قُبِضَ رَسُولُ اللَّهِ ص وَ إِنَّ رَأْسَهُ لَعَلَى صَدْرِی وَ لَقَدْ سَالَتْ نَفْسُهُ فِی کَفِّی فَأَمْرَرْتُهَا عَلَى وَجْهِی وَ لَقَدْ وُلِّیتُ غُسْلَهُ ص وَ الْمَلَائِکَهُ أَعْوَانِی‏؛

«رسول خدا در حالی که سرش روی سینه من بود قبض روح شد، و جان آن حضرت در دستم روان گشت و آن را به چهره خود کشیدم. من عهده دار غسل آن حضرت بودم و فرشتگان در آن امر مرا یاری می کردند.

امیرالمؤمنین (ع) در این جمله – که رابطه نزدیک خود با پیامبر (ص) را به تصویر می کشداز واژه نفس استفاده کرده که به قرینه سیاق (رحلت پیامبر ) به معنای روح است.

با این همه، به دلیل برخی کلمات و عباراتی که در متن به کار رفته است، این معنا با تردید مواجه شده و چندان مقبول طبع نیافتاده است؛ چه، کلمه «سالت» بر مواد قابل جریان دلالت دارد و عبارت «أمررتها على وجهی» از قابل لمس بودن «نفس» حکایت می‌کند؛ در حالی که طبق باور مشهور، روح آدمی مجرد و غیر مادی است و قابلیت جریان یا لمس ندارد.

از این‌رو، این سؤال پدید آمده است که مقصود از واژه نفس در کلام امیرالمؤمنین (ع) چیست؟ آیا مراد امیرالمؤمنین علی چیزی غیر از روح انسان است؟

در این باره از سوی شارحان، مترجمان و محققان نهج البلاغه، دیدگاه های متفاوتی بیان شده است و همگی سعی در رفع دوگانگی ظاهری موجود در کلام امیرالمؤمنین (ع) داشته اند.

با این همه، آن چنان که باید به تحلیل روشمند این مسأله نپرداخته و در حل این معضل چندان توفیق نیافته اند؛ چنان که پیش تر آقای علی افضلی در مقاله «تبیین فرازی دشوار از نهج البلاغه» به بررسی این مسأله پرداخته و با مادی خواندن مرتبه ای از روح آدمی(روح حیوانی) قایل به جواز لمس و دریافت آن شده است؛ این در حالی است که پژوهش حاضر به جهت روش و فرضیه با تحقیق یاد شده تفاوت دارد و در صدد اثبات نظری جدید است.

نتیجه گیری:

با توجه به پژوهش حاضر مشخص گردید که: واژه نفس در خطبه ۱۹۷ نهج البلاغه از جمله واژگان دشوار کلمات امیرالمؤمنین (ع) است که نیازمند تحلیل و تبیین است. تفسیر معنای این واژه به مجموعه ای از آگاهی های حدیثی، تاریخی و لغوی نیاز دارد که باید بر پایه منطقی علمی صورت پذیرد.

برای فهم مراد امیرالمؤمنین (ع)، شارحان، مترجمان و محققان نهج البلاغه تلاش های قابل تقدیری انجام داده و هریک نظریه متفاوتی برای آن ابراز داشته اند که البته با نقدهای روایی، فقهی و کلامی مواجه بوده است. با توجه به تحلیل متن شناختی کلام امیرالمؤمنین (ع)؟ مناسب‌ترین معنا برای واژه نفس آب دهان است که علاوه بر همخوانی با سیاق کلام، از مستندات تاریخی، روایی و لغوی برخوردار است.

واژگان پرتکرار مقاله: واژه نفس | احتضار پیامبر | حدیث احتضار پیامبر | پیامبر اکرم | حضرت علی | نهج البلاغه

مقالات مشابه با موضوع پیامبر اکرم:

نقد دلالی روایات تحنث پیامبر اکرم (ص)

دلالت آیه عالم الغیب بر گستره علم پیامبر اکرم

واکاوی موضوع حرمت پیامبر از منظر آیات قرآن کریم

بعثت پیامبر اعظم و تاثیر آن بر فرهنگ مردم جزیره العرب

بررسی و تحلیل وجه تنزیه پیامبر (ص) از شعر در آیه ۶۹ سوره یس

بررسی تفسیری سیر تعامل پیامبر اکرم (ص) با اهل کتاب در مکه

معناشناسی اتهام جنون به پیامبر(ص) با تکیه بر پاسخ‌های قرآن به این اتهام

تحلیل انتقادی دیدگاه محمد عابد الجابری درباره مراد از امی بودن پیامبر اکرم (ص)

بررسی دوره دعوت پنهانی پیامبر (ص) با تکیه بر مفهوم‌ شناسی عبارت «فاصدع بما تؤمر»

عناوین مشابه با عنوان تحلیل روشمند معنای واژه نفس در حدیث احتضار پیامبر (ص):

تحلیل مفهومی معنای واژه نفس در حدیث احتضار پیامبر اکرم(ص)

بررسی مفهومی معنای واژه نفس در روایت احتضار پیامبر اسلام(ص)

بررسی مفهوم واژه نفس در حدیث احتضار پیامبر اکرم در خطبه ۱۹۷ نهج البلاغه

لحظات رحلت پیامبر اکرم در خطبه ۱۹۷ نهج البلاغه – رحلت و قبض روح پیامبر

لحظه وفات پیامبر – قبض روح پیامبر – لحظه احتضار پیامبر اکرم

مطالعه بیشتر