خطبه آفرینش طاووس در نهج‌ البلاغه

نویسندگان: عزت ملاابراهیمی؛ محیا آبیاری قمصری

سال انتشار: ۱۳۹۶

سطح مقاله: علمی پژوهشی

چکیده

نقد فرمالیستی یا صورت‌ گرایانه از جمله نظریه‌های نقد ادبی در حوزه زبان­شناختی به‌شمار می‌رود که در اوایل قرن بیستم میلادی در روسیه شکل گرفت. در مکتب فرمالیسم ارزش یک اثر هنری تنها وابسته به شکل، فرم، چگونگی ساخت و ویژگی‌های دیداری‌اش است. فرمالیست‌ ها اثر ادبی را صرفاً با تکیه بر مسائل زبانی چون وزن، قافیه، قالب، صامت، مصوّت، هجا، صور خیال و صنایع بدیعی به‌صورت مستقل و مجزا مورد مطالعه قرار می­ دهند و به مسائل دیگری چون بافت فرهنگی، اجتماعی و… توجه کمتری دارند. در پژوهش پیش­رو خطبه آفرینش طاووس از دیدگاه فرمالیست­ها مورد واکاوی قرار گرفته و جانب فرم، شکل و توازن این خطبه با معنا مطابقت داده شده ­است.

نگارندگان با الهام از رهیافت­های مکتب فرمالیستی، به تحلیل نقش هر یک از عناصر یادشده در متن ادبی پرداخته و کوشیده‌اند تا روابط درون متنی خطبه را با کارکرد‌های ساختاری آن بیان کنند. یافته‌های پژوهش نشان می­دهد که توازن آوایی، نحوی، واژگانی، صورت‌های تشبیهی، استعاری و کنایی و کاربردهای مجازی در تناسب کامل با معنای خطبه به­ کار رفته و همگی در تحقق هدف خطبه که تبیین زیبایی آفرینش طاووس است، نقش ­آفرین بوده ­اند.

واژگان کلیدی: نقد ادبی ؛ صورت‌ گرایانه؛ خطبه آفرینش طاووس ؛ متن؛ انسجام

خطبه آفرینش طاووس در نهج‌ البلاغه