رابطه‌ زمینه‌ های اصلی و معیارهای اجتهاد طبری در بررسی و ترجیح آراء تفسیری

نویسندگان:

مهیار خانی مقدم ؛ محمدتقی دیاری بیدگلی

پژوهش حاضر با استفاده از روش تحلیل محتوا به واکاوی کمی و کیفی رابطه‌ میان زمینه‌ های اصلی و معیارهای اجتهاد طبری در بررسی و ترجیح آراء متفاوت تفسیری در جامع البیان می‌پردازد.

سال انتشار: ۱۳۹۴

سطح مقاله: علمی پژوهشی

کلیدواژه‌ها: روش تحلیل محتوا ؛ اجتهاد ؛ جامع البیان ؛ ابن جریر طبری

.
چکیده

پژوهش حاضر با استفاده از روش «تحلیل محتوا» به واکاوی کمی و کیفی رابطه‌ میان زمینه‌ های اصلی و معیارهای اجتهاد طبری در بررسی و ترجیح آراء متفاوت تفسیری در «جامع البیان عن تاویل القرآن» می‌پردازد. بر اساس تتبع نگارنده، طبری در ۱۹۵۲ مورد، به ذکر آراء مختلف تفسیری پرداخته و نظر اجتهادی خود را بیان می‌کند که برجسته ترین نتایج پژوهش درباره‌ی زمینه‌ و معیار آنها بدین قرار است: ۱- طبری در چهار زمینه‌ی اصلی‌ شامل بر «اسباب نزول»، «قرائت»، «عبارات قرآنی» و «مفردات قرآنی» به بیان آراء مختلف تفسیری و انتخاب نظر برگزیده‌ی خود پرداخته است. ۲- وی استفاده‌ی متعددی از شش معیار «سیاق و ظاهر آیات»، «شهرت و اجماع»، «کلام عرب (نحوی، بلاغی و لغوی)»، «اصالت تعمیم»، «روایت صحیح از پیامبر (صلی‌الله‌ علیه‌ و آله‌ و سلم)» و «رسم المصحف قرآن» و همچنین استفاده‌ی معدودی از چهار معیار «عقل»، «نظر صحابه»، «احکام فقهی» و «تاریخ» در ترجیح میان آراء تفسیری داشته است. ۳- طبری در مجموع از سه معیار «سیاق و ظاهر آیات»(۷۰۱مورد)، «کلام عرب»(۶۰۳مورد) و «شهرت و اجماع» (۴۵۶مورد) بیشترین استفاده را کرده است. ۴- وی در زمینه‌ی «اسباب النزول» بر معیار «سیاق و ظاهر آیات» (۵۱درصد)، در زمینه‌ی «قرائت» بر «شهرت و اجماع»(۶۴ درصد)، در زمینه‌ی «عبارات قرآنی» بر «سیاق و ظاهر آیات» (۵۳درصد) و در زمینه‌ی «مفردات قرآنی» بر «کلام عرب»(۴۴ درصد) عنایت بیشتری داشته است.

دانلود رایگان