راز تحدی های گوناگون قرآن بر اساس دیدگاه معناشناختی ایزوتسو

تحدی های گوناگون قرآن بر اساس دیدگاه ایزوتسو

راز تحدی های گوناگون قرآن بر اساس دیدگاه معناشناختی ایزوتسو

نویسندگان: محمدحسن صانعی‌ پور؛ جواد آسه

چکیده

یکی از مسائل درباره آیات تحدی، چند و چون سیر تَحدی در آنهاست. یکی از دیدگاه‌ها آن را از باب اشد به اَخَف دانسته است. در زمینه این دیدگاه، تحلیل‌های گوناگونی بیان شده که جدیدترین آن بر اساس ترتیب تحدی در آیات ۸۸ سوره اسراء، ۳۸ سوره یونس و ۱۳ سوره هود است. از دیدگاه ما، این تحلیل بر مبنای تأویل نحوی پیچیده و معنای دیریاب از آیه ۱۳ سوره هود ارائه شده است. ما این تحلیل را بر پایه دیدگاه معناشناختی ایزوتسو نقد و بررسی کرده‌ایم.

ما نیز راز تحدی‌های گوناگون قرآن را از اشد به اَخَف می‌دانیم، لیکن تحلیل ما از آن بر اساس تحدی بر مبنای ترتیب آیات ۳۸ سوره یونس، ۱۳ سوره هود و ۳۴ سوره طور است. ویژگی تحلیل ما در این است که اوّلاً تحلیل نحوی و معنای ارائه شده از آیه ۱۳ سوره هود، بدون هیچ گونه تقدیر و پیچیدگی و زودیاب است. ثانیاً تحلیل ما تصویر روشن و بی‌تکلّفی از سِیر تحدی از اشد به اَخَف به دست می‌دهد

کلیدواژه‌ها: آیات تحدی؛ سیر تحدی؛ راز تحدی ؛ مصباح یزدی؛ دیدگاه معناشناختی ایزوتسو

.

ﻣﻘﺪﻣﻪ

ﺑﺎ آﻏﺎز ﻧﺒﻮت ﺣﻀﺮت ﻣﺤﻤﺪ(ص) مخالفتها ﺑﺎ اﻳﺸﺎن ﺑﺎ ﺗﺮدﻳﺪ در معجزه او آﻏﺎز ﺷﺪ. ﻣﺨﺎﻟﻔﺎن رﺳﺎﻟﺖ آن ﺣﻀﺮت، ﻗﺮآن را دروﻏﻲ ﺑﺎﻓﺘﻪ ﺷﺪه ﺧﻮاﻧﺪﻧﺪ: «وَقَالُوا مَا هَذَا إِلَّا إِفْکٌ مُفْتَرًى»(ﺳﺒﺄ/۴٣)، آن را نتیجه آﻣﻮزش اﻧﺴﺎﻧﻲ به آن حضرت داﻧﺴﺘﻨﺪ:

 «وَلَقَدْ نَعْلَمُ أَنَّهُمْ یقُولُونَ إِنَّمَا یعَلِّمُهُ بَشَرٌ»(نحل/١٠٣)، اﻓﺴﺎﻧﻪ ﻫﺎی ﭘﻴﺸﻴﻨﻴﺎن ﺑﻪ ﺷﻤﺎر آوردﻧﺪ ﻛﻪ هر ﺻﺒﺢ و ﺷﺎم ﺑـﺮ او خوانده می‌شد: «وَقَالُوا أَسَاطِیرُ الْأَوَّلِینَ اکْتَتَبَهَا فَهِی تُمْلَى عَلَیهِ بُکْرَهً وَأَصِیلًا»(فرقان/۵)، خوابهای پریشان نامیدند: «بَلْ قَالُوا أَضْغَاثُ أَحْلَامٍ»(انبیاء/۵)، ﺟـﺎدوﻳﻲ آﺷﻜﺎر ﻗﻠﻤﺪاد ﻛﺮدﻧﺪ: «إِنْ هَذَا إِلَّا سِحْرٌ مُبِینٌ»(سبأ/۴۳) دروغی ﺑﺎﻓﺘﻪ ﺷﺪه از ﺳـﻮی ﭘﻴـﺎﻣﺒﺮ داﻧﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﺟﻤﺎعتی دﻳﮕﺮ او را در این کاری یاری می‌دهند: «إِنْ هَذَا إِلَّا إِفْکٌ افْتَرَاهُ وَأَعَانَهُ عَلَیهِ قَوْمٌ آخَرُونَ»(فرقان/۴).

تحدی های گوناگون قرآن

ﻳﻜﻲ از ﻣﺴﺎﺋﻞﻛﻪ درﺑﺎره آﻳﺎت تحدی در ﺗﻔﺎﺳﻴﺮ، کتاب‌های ﻋﻠﻮم قرآنی و ﻣﻘـﺎﻻت ﻗﺮآﻧـی ﻣﻮرد ﺑﺤﺚ و ﺑﺮرﺳﻲ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ، ﻣﺴﺌﻠﺔ راز تَحدی‌ های ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن ﻗﺮآن اﺳـﺖ. ﺗﻮﺿـﻴﺢ آﻧﻜـﻪ ﺑـﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ آﻧﭽـﻪ در ﻣﻨـﺎﺑﻊ ﭘﻴﺸـﻴﻦ آﻣـﺪه، ﻗـﺮآن در ﺳـﻪ ﻣﺮﺣﻠـﻪ ﻣﺨﺎﻟﻔـﺎن ﺧـﻮد را ﺑـﻪ تحدی ﻓﺮاﻣﻲ ﺧﻮاﻧﺪ. در ﻣﺮﺣﻠﺔ ﻧﺨﺴﺖ، از آﻧﺎن می‌خواهد همانند قرآن بیاورند(اﻹﺳﺮاء/٨٨). در ﻣﺮﺣﻠﺔ دوم درﺧﻮاﺳﺖ آوردن ﻳﻚ ﺳﻮره ﻣﺜﻞ ﻗﺮآن (ﻳﻮﻧﺲ/٣٨) و در ﻣﺮﺣﻠﺔ ﺳـﻮم ﺑـﻪ آوردن ده ﺳـﻮره ﻣﺜﻞ ﻗﺮآن دﻋﻮت ﻣﻲ ﻛﻨﺪ(هود/١٣).

مقاله تحدی

ﺑﺎ اﻟﺘﻔﺎت ﺑﻪ ﻣﺮاﺣﻞ تحدی، ﭘﺮﺳﺸﻲ ﻣﻄﺮح ﻣـﻲﺷـﻮد و آن اﻳﻨﻜﻪ راز ﭼﻨﺪﻣﺮﺣﻠﻪای ﺑﻮدن تحدی ﭼﻴﺴﺖ؟ در ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻳﺎد ﺷـﺪه، در ﭘﺎﺳـﺦ ﺑـﻪ اﻳـﻦ ﭘﺮﺳـﺶ، دیدگاه‌های متفاوتی بیان شده اﺳﺖ(ر.ک؛ سلطانی بیرامی، ١٣٩١: ٨٩). ﻳﻜﻲ از دﻳﺪﮔﺎه‌ﻫﺎ، راز تحدی را از اﺷﺪ ﺑﻪ اَﺧَﻒ داﻧﺴﺘﻪ اﺳﺖ. از اﻳﻦ دﻳﺪﮔﺎه، ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻫﺎی ﻣﺨﺘﻠﻔﻲ ﺑﻪ دﺳﺖ داده ﺷـﺪه اﺳﺖ. ﺟﺪﻳﺪﺗﺮﻳﻦ آﻧﻬﺎ از ﻳﻜﻲ داﻧﺸﻤﻨﺪان اراﺋﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ و ﻳﻜﻲ از ﻧﻮﻳﺴـﻨﺪﮔﺎن آن را در ﻗﺎﻟـﺐ ﻣﻘﺎﻟﻪ ای ﺑﺎ اﺿﺎﻓﺎت اراﺋﻪ داده اﺳﺖ. ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﺎ، اﻳﻦ ﺗﺤﻠﻴﻞ و اراﺋﺔ آن ﺑﻪ ﺷﻜﻞ ﻣﻘﺎﻟﻪ، ﻧﺎرﺳﺎﻳﻲﻫﺎی ﻣﺤﺘﻮاﻳﻲ دارد.

در اﻳﻦ ﻣﻘﺎﻟﻪ، ﻧﺨﺴﺖ واژه تحدی را مفهوم شناسی می‌ﻛﻨـﻴﻢ. آﻧﮕـﺎه ﺗﻮﺿـﻴﺢ اﺟﻤـﺎﻟﻲ از دﻳﺪﮔﺎه ﻣﻌﻨﺎﺷﻨﺎختی ایزوتسو اراﺋﻪ ﺧﻮاﻫﻴﻢ داد. ﺳﭙﺲ شبکه معنایی واژﮔـﺎن آﻳـﺎت تَحدی و واژﮔﺎن ﻣﺮﺗﺒﻂ را ﺗﺮﺳﻴﻢ ﺧﻮاﻫﻴﻢ ﻛﺮد. آﻧﮕﺎه ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از دﻳﺪﮔﺎه ﻣﻌﻨﺎﺷﻨﺎختی ایزوتسو ﺑﻪ ﻧﻘـﺪ و ﺑﺮرﺳﻲ ﺟﺪﻳﺪﺗﺮﻳﻦ ﺗﺤﻠﻴﻞ از دﻳﺪﮔﺎه ﺳﻴﺮ تحدی آﻳﺎت تحدی اﺷﺪ ﺑﻪ اَﺧَﻒ) اﻗﺪام ﻣﻲ ﻛﻨﻴﻢ. و در ﻓﺮﺟﺎم ﺳﺨﻦ، دﻳﺪﮔﺎه ﺧﻮد درﺑﺎره راز تحدی‌های ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن ﻗـﺮآن را ﺑـﺎ اﺳـﺘﻔﺎده از دﻳـﺪﮔﺎه ﻣﻌﻨﺎﺷﻨﺎختی ایزوتسو اراﺋﻪ ﺧﻮاﻫﻴﻢ ﻛﺮد.

.

نتیجه گیری

۱ ﺗﺤﻠﻴﻞ از اﺷﺪ ﺑﻪ اﺧﻒ ﺑﺮ اﺳﺎس ﺗﺮﺗﻴﺐ آﻳﺎت تحدی ٨٨ سوره اﺳﺮاء، ٣٨ سوره ﻳﻮﻧﺲ و ١٣ سوره ﻫﻮد ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻨﻲ ﻧﻴﺴﺖ؛ زﻳﺮا اوﻻً آیه ۸۸ سوره اسراء ﺟﺰء آﻳـﺎت تَحدی نیست، ﺑﻠﻜـﻪ اﺧﺒﺎر ﺑﻪ تحدی ﺑﻪ ﻗﺮآن و آورﻧـﺪه آن اﺳـﺖ. ﺛﺎﻧﻴـﺎً ﺗﺤﻠﻴـﻞ و ﺗﺄوﻳـﻞ ﻧﺤـﻮی ﭘﻴﭽﻴـﺪه و ﻣﻌﻨـﺎی ﻣﺘﻜﻠّﻔﺎﻧﻪ و دﻳﺮﻳﺎﺑﻲ از آیه ١٣ ﺳﻮره ﻫﻮد ﺑﻪ دﺳﺖ داده ﺷﺪه اﺳﺖ. از اﻳﻦ رو، ﺑﺮ ﭘﺎﻳﺔ اﻳﻦ ﺗﺤﻠﻴﻞ ﺗﺼﻮﻳﺮ روﺷﻦ و بی تکلیفی از سیر تحدی اﺷﺪ ﺑﻪ اﺧﻒ ﺑﻪ دﺳﺖ داده ﻧﺸﺪه اﺳﺖ.

تحدی های قرآن بر اساس دیدگاه ایزوتسو

۲ تحلیل ﻣﺎ از راز تحدی‌های ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن ﻗﺮآن ﺑﺮ اﺳﺎس دﻳﺪﮔﺎه ﻣﻌﻨﺎﺷﻨﺎختی اﻳﺰوﺗﺴـﻮ اﻳـﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺳﻴﺮ تحدی از اﺷﺪ ﺑﻪ اﺧﻒ و ﺑﺮ اﺳﺎس آﻳﺎت تَحدی ٣٨ سوره ﻳﻮﻧﺲ، ١٣ سوره ﻫﻮد و ٣۴ سوره ﻃﻮر و ﻧﻴﺰ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻧﺰول آﻧﻬﺎ ﺑﺮ ﭘﺎﻳﺔ دﻳﺪﮔﺎه ﻣﺸﻬﻮر اﺳﺖ. در ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ آﻳﻪ، از ﻣﻨﻜـﺮان ﻗﺮآن ﺧﻮاﺳﺘﻪ ﺷﺪه ﺗﺎ ﻳﻚ ﺳﻮره ﺑﺎ همه ویژگی‌های ﻗـﺮآن ﺑﻴﺎورﻧـﺪ. در دوﻣـﻴﻦ آﻳـﻪ، ﺑـﺎ اﻧـﺪﻛﻲ ﺗﺨﻔﻴﻒ از آﻧﺎن ﺧﻮاﺳﺘﻪ ﺷﺪه ﻛﻪ ده ﺳﻮره ﻓﻘﻂ ﺑﺎ ﻟﺤﺎظ وﻳﮋﮔﻲ ﻓﺼﺎﺣﺖ ﻗـﺮآن اراﺋـﻪ دﻫﻨـﺪ.

در ﺳﻮﻣﻴﻦ آﻳﻪ، از آﻧﺎن درﺧﻮاﺳﺖ ﺷﺪه اﺳﺖ ﺗـﺎ ﺳـﺨﻨﻲ ﻫﻤﺎﻧﻨـﺪ ﻗـﺮآن ﺑﻴﺎورﻧـﺪ، اﻟﺒﺘّـﻪ ﺑـﺎ ﻟﺤـﺎظ وﻳﮋﮔﻲ ﻫﺎی ﻫﻤﺎن ﻗﺮآﻧﻲ ﻛﻪ آﻧﺎن بافته ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ داﻧﺴﺘﻪ اﻧﺪ. ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ، مرحله ﺳﻮم از مرحله دوم از ﺗﺨﻔﻴﻒ ﺑﻴﺸﺘﺮی ﺑﺮﺧﻮردار اﺳﺖ. ﺑﺪﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ، ﻣـﺎ ﺑـﺪون ارﺗﻜـﺎب ﺑـﻪ تحلیل و ﺗﺄوﻳـﻞ ﻧﺤـﻮی پیچیده و ﻣﻌﻨﺎی ﻣﺘﻜﻠّﻔﺎﻧﻪ و دﻳﺮﻳﺎب از آیه ١٣ سوره ﻫﻮد، ﺳﻴﺮ تحدی از اﺷـﺪ ﺑـﻪ اﺧـﻒ را ﺑـﻪ ﺻﻮرت زودﻳﺎب تحلیل کرده‌ایم.

برای دسترسی به متن کامل این مقاله، از بخش دانلود می‌توانید فایل مقاله را دانلود نمایید.

.

برخی منابع مرتبط با موضوع تحدی:

واکاوی ملاک تَحدی‌ در قرآن و نقد منطق تنزلی

بازخوانی اعجاز قرآن کریم با تاکید بر تحلیل وجوه هدایتی آن

برای دسترسی به مقالات مشابه، روی عنوان مقاله مورد نظر کلیک نمایید.

.

برچسبها:

اعجاز قرآن و تَحدی, معناشناسی, معناشناختی

مطالعه بیشتر