رهیافتی زبان‌ شناسانه به موضوع «مس شیطانی» در قرآن کریم

.

نویسنده: بی بی زینب حسینی

.

سطح مقاله: علمی پژوهشی

.

چکیده

مقاله حاضر کوششی در جهت دریافت مفهوم مس شیطان در قرآن کریم است. برای تبیین مفهوم تماس در قرآن کریم، واژگان گوناگونی مانند «همزات، ازیز، نقیض، وسوسه، استحواذ» و… به کار رفته است. اگرچه این واژگان همه برای این مفهومِ ارتباط شیطان با انسان به کار رفته است، هر کدام دارای ویژگی‌های خاص خود می‌باشد. در قرآن کریم، مسّ شیطان در ارتباط با سه واژۀ «خبط، نصب، طائف» به کار رفته است.

آرای متکلمان اشعری، معتزلی و شیعی دربارۀ امکان یا عدم امکان مسّ انسان توسط شیطان در کتاب‌های تفسیری و کلامی تبدیل به موضوعی دامنه‌دار شده است و هر کدام برای اثبات دیدگاه خود به دلایل مختلفی استناد جسته‌اند. برخی حتی به وقوع خطا در قرآن تحت تاثیر فرهنگ جاهلی به خاطر این آیات نظر داده‌اند.

ریشه‌ شناسی واژگان خبط و نصب می‌تواند بدون برخورد به استدلالات کلامی، شبهه تسلط شیطان بر عقل رباخوار و بر جسم پیامبران را رد نماید و مفهوم جدیدی را از این دو واژه ارائه نماید که با سیاق آیات، ساختار سوره و دانش ریشه‌ شناسی و روایات تفسیری ائمه انطباق بیشتری دارد.

کلمات کلیدی: شیطان، مسّ، خبط، طائف، نصب