رویکردهای تفسیری امام جواد بر پایایه تحلیل گفتمان

نویسندگان: عباس تقویان ؛ محسن دیمه کار گراب

سطح مقاله: علمی پژوهشی

چکیده

گفتمان‌ها که در بستر جریان‌ ها و بافت‌ های موقعیتی، فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و ارتباطی شکل می‌گیرند، در هر زمانی می‌تواند تأثیر بسیاری در رویکرد مفسران در تفسیر قرآن کریم داشته باشد. در این میان دوران امام جواد (ع) که دوران شیوع مناظرات علمی و کلامی بین ادیان گوناگون و طرح شبهات و سوال‌ های کلامی مذاهب و فرق گوناگون بوده، تأثیر قابل توجهی بر رویکرد‌های‏ تفسیری امام جواد(ع) در تفسیر قرآن داشته است. این مقاله که با تکیه روش تحلیل گفتمان سامان یافته است ما را با رویکردهای تفسیری امام جواد (ع) و موارد بهره‌گیری ایشان از ظرفیت قرآن در مواجهه با گفتمان‌های‏ علمی عصری آشنا مى ‏سازد. بررسی‌ها حکایت از آن دارد که عصر اختلافات و شبهات، ظهور و قدرت گیری مکاتب گوناگون، نهضت ترجمه، سازمان وکالت و گسترش فعالیت شیعیان، شرکت در مناظرات دربار، گفتمان امامت، اضلاع گفتمانی دوران امامت امام جواد(ع) را رقم زده است. از سوی دیگر رویکرد فقهی، رویکرد کلامی، رویکرد روایی، رویکرد عقلی، رویکرد تأویلی و باطنی، و رویکرد قرآنی در نقد روایات موضوعه مهمترین رویکردهای تفسیری امام جواد(ع) بر پایه تحلیل گفتمان است که این رویکردها در رویارویی حضرت با گفتمان‌های‏ علمی عصر خویش اتخاذ شده است.

واژگان کلیدی: روایات تفسیری امام جواد(ع) ؛ تفسیر روایی ؛ رویکرد‏های تفسیری ؛ گفتمان فقهی و کلامی

چارچوب مباحث اصلی مقاله:

مفهوم تحلیل گفتمان

سیری در فضای گفتمان دوران امامت امام جواد (ع)

Ô نهضت ترجمه

Ô رویارویی امام جواد (ع) و شیعیان با مکاتب گوناگون فکری

Ô سازمان وکالت

Ô شرکت در مناظرات دربار

Ô تبیین ضرورت امامت و اثبات حقانیت خویش

تناسب رویکردهای تفسیری امام جواد (ع) با گفتمان عصری

Ô رویکرد فقهی

Ô Ô احتجاجات فقهی

Ô Ô پرسش های فقهی

Ô Ô تبیین شقوق مسائل فقهی

Ô Ô تعلیل حکم فقهی

Ô رویکرد کلامی

Ô Ô مواجهه کلامی با گفتمان واقفیه در تصدی امامت در کودکی

Ô Ô پاسخ به پرسش های کلامی

Ô Ô تصحیح بدفهمی های اعتقادی

Ô رویکرد عقلی

Ô رویکرد روایی

Ô رویکرد تاویلی و باطنی

Ô رویکرد قرآنی در نقد روایات موضوعه