سلفی‌ گری در رویکرد تفسیری ابن کثیر از شهرت تا واقعیت با محوریت مبحث توحید

نویسندگان:حمید ایماندار, محمد علی رضایی کرمانی, حسن نقی زاده, عباس اسماعیلی زاده

.

سطح مقاله: علمی پژوهشی

.

چکیده

سلفیه معاصر از ابن کثیر دمشقی به عنوان یک مفسر تمام‌ عیار سلفی یاد می‌کنند. نوشتار حاضر با محور قرار دادن مبحث توحید به عنوان حوزه‌ ای اساسی در مکتب سلفیه، ادعای مذکور را خدشه‌ پذیر می‌داند. با بررسی جامع تفسیر القرآن العظیم درمی‌یابیم که رویکرد تفسیری ابن کثیر در برخی جوانبِ نظری و عملیِ مبحث توحید، مخالفتی تام و یا جزئی با تلقی خاص سلفیه دارد. وی با برگزیدن مکتب تفویضی ـ تأویلی در مسئلۀ تفسیر صفات الهی، خود را به دیدگاه متأخران اشاعره به عنوان یکی از مکاتب مخالف سلفیه متمایل نموده است. به علاوه تبیین ابن کثیر از مفاهیم توحید عبادی و لوازم آن در سرتاسر تفسیرش نمی‌تواند با رویکرد خاص و انحصاری سلفی‌ ها مطابقت داشته باشد. نوع تلقی ابن کثیر از مجموع جوانب مسئلۀ توحید، این مدعا را که وی پس از مرگ ابن تیمیه به سمت مکتب اشاعره متمایل شده است، تقویت می‌کند؛ همچنان که مستندات تاریخی قابل تأملی نیز در تأیید مسلک اشعری ابن کثیر ارائه شده است.

کلمات کلیدی: ابن کثیر دمشقی، سلفیه، تفسیر، توحید