سنت و جایگاه آن در اسلام

نویسنده: دکتر محسن بهرامی

چکیده

در نظر اکثر قریب به اتفاق مسلمانان پس از قرآن، « سنت » مهم‌ترین منبع شناخت اسلام است. برداشت غلط از مفهوم جامعیت اسلام، انتظار حداکثری از فقه و محدود کرن دایرۀ هدایت دینی به پیروی از احکام فقهی موجب اهمیّت یافتن نقش این منبع گردید. معتبر دانستن قرآن و سنت ، آنهم در حد کلیات دینی مستلزم این نیست که مجموع این دو مرجع جامع و کافی برای پاسخ گویی به همۀ نیازها و استغنای از عقل و تجربیات بشری باشد. در مورد اعتبار و منبع سنت ، دایرۀ شمول و دوام، نسبت آن با قرآن و نقش آن در تحقق اهداف دین و هدایت مردم، پرسش‌ها و شبهاتی مطرح شده که در این مقاله به نحو مستند، مستدل و فشرده، بررسی و نقادی شده است.

در این راستا در نگاه اکثر پژوهشگران، حجیّت بیان پیامبر(ص)، اهل‌ بیت (ع) یا صحابه را، باید از قرآن استخراج کرد و سنت منبعی مستقل از قرآن برای تشریع نیست. گفتار آن حضرت، تجلی شخصیت پاک، قرآنی و اجتهادات ایشان است که در صورتی می‌تواند اعتبار دینی پیدا کند که حداقل، وحی در مورد ان ساکت باشد.

سیرۀ عملی آن حضرت، به هدایت وحی، تجدید و احیای همان سنن ابراهیمی است که در میان قریش شناخته شده و گروهی که به حنفا یا صائبی مشهور بودند به آن عمل می‌کردند و برخلاف احادیث آن حضرت، نگرانی از فراموشی، تحریف یا آمیختگی آن با قرآن کمتر بود و لزومی به نهی از نگارش آن در عصر تشریع وجود نداشت.

اما صرف نظر از ضعف سندی روایات نهی از کتابت حدیث ، نمی‌توان این نهی را عمومی و همیشگی دانست. با این همه، باید اذعان داشت احادیث مرویه ظنی‌ الصدور است لکن، علم و یقین در فروع و احکام، بر خلاف اصول عقاید، ضروری و لازم شناخته نشده است.

واژگان کلیدی: سنت، هدایت، ولایت، اعتبار و جامعیت

سطح مقاله: علمی پژوهشی

سنت و جایگاه آن در اسلام