شبکه شعاعی معناشناسی شناختی قالبی 

نویسندگان: نصراله شاملی؛ فرزانه حاجی قاسمی

سال انتشار: ۱۳۹۶

سطح مقاله: علمی پژوهشی

چکیده

جستار حاضر می­کوشد که با رویکردی شناختی و با تکیه بر روش وصفی ـ تحلیلی شبکه شعاعی معنای فعل «دیدن» را در بافت زبانی ـ گفتاری سخنان امیرالمؤمنین (ع) براساس نظریۀ معناشناسی شناختی قالبی فیلمور، بررسی و تحلیل نماید. فعل دیدن از جمله افعالی است که بر پایۀ شناخت و معرفت انسان حوزه معنایی گسترده­ای را به خود اختصاص داده است. معنای محوری و اصلی «دیدن»، دیدن با چشم به­عنوان اندام­ جسمانی انسان است؛ اما فعل مذکور، در ترکیب­های هم­نشینی متفاوتی می­تواند گسترۀ معنایی خود را وسعت ­دهد و بر دیدن درونی و غیرمادی مانند فهمیدن و باورداشتن نیز دلالت ­کند. ازین رو، کوشیده ­ایم بسط معنایی فعل «دیدن» را در گفتار امام (ع) بررسی کنیم.

طبق دیدگاه شبکه شعاعی ، هر واژه، دارای یک معنای مرکزیِ محسوس است که بر حسب موقعیتش در بافت­های مختلف زبانی ـ گفتاری، معانی حاشیه­ای جدیدِ انتزاعی را به وجود می­آورد. قالب­های معنایی فعل «دیدن» در خطبه ­های بررسی­ شده عبارتند از: دیداری ـ ادراکی، فهمیدن، پنداشتن، دانستن، باورداشتن، یافتن، درک­کردن و تصمیم­گرفتن؛ البته در برخی از نمونه­ ها، فعل «رأی» در دو قالب معناییِ متفاوت، در کنار یکدیگر، به ­کار رفته است. با این وجود در ترجمه ­های دشتی، جعفری و شهیدی به این نکته توجه کافی نشده است.

واژگان کلیدی: نهج‌ البلاغه؛ معناشناسی شناختی ؛ شبکه شعاعی ؛ هم‌ معنایی؛ نظریه معناشناسی قالبی؛ فعل دیدن

شبکه شعاعی معناشناسی شناختی قالبی