فایل word: رویکرد تربیتی به صبر ؛ مولفه‌ ها و مصادیق آن در سوره‌ یوسف (ع)

معرفی اجمالی مقاله: رویکرد تربیتی به صبر ؛ مؤلفه‌ها و مصادیق آن در سوره‌ یوسف (ع) (با نگاه انتقادی به روایات تفسیری)؛ سطح مقاله: علمی پژوهشی؛ سال انتشار: ۱۳۹۶؛ موضوع: صبر در سوره‌ یوسف (ع) ؛ تعداد صفحات: ۲۲؛ مرجع دانلود: معارف نت | پایگاه مقالات علوم قرآن و حدیث؛  کلیدواژه ها: مولفه های صبر ؛ مصادیق صبر ؛ برداشت تربیتی ؛ سوره یوسف ؛ اسرائیلیات. فرمت این فایل (doc -word) است و قابل ویرایش می باشد.

توضیحات: این فایل در قالب فرمت (doc -word) تنظیم شده است و به هیچ وجه مشکل به‌هم ریختگی کلمات در آن وجود ندارد. همچنین به منظور رعایت اعراب گذاری صحیح آیات، کلیه آیات به کار رفته در متن این فایل با استفاده از نرم افزار جامع التفاسیر درج شده است. 

عنوان کامل مقاله: رویکرد تربیتی به صبر ؛ مؤلفه‌ها و مصادیق آن در سوره‌ یوسف (ع)؛ (با نگاه انتقادی به روایات تفسیری)

مشخصات مقاله رویکرد تربیتی به صبر ؛ مؤلفه‌ها و مصادیق آن در سوره‌ یوسف (ع):

عنوان مجله: آموزه های تربیتی در قرآن و حدیث؛ حوزه موضوعی مقاله: صبر – سوره یوسف ؛ سال انتشار: ۱۳۹۶

فهرست بخشهای مقاله:

چکیده

مقدمه

مفهوم‌­شناسی

تربیت

صبر

۲- مولفه های صبر و مصادیق آن در سوره یوسف

سعه صدر داشتن

خویشتنداری

خطاپوشی

عفت پیشگی

مدارا

پرهیز از بی تابی

پرهیز از شتاب­زدگی

خیرخواهی

نتیجه گیری

منابع و مآخذ

بخشهایی از متن مقاله: 

چکیده

 صبر ، مادر فضیلت‌ها و از پربسامدترین واژگان قرآن کریم است. نوشتار حاضر، با روش توصیفی ـ تحلیلی، مؤلفه‌های اساسی صبر را در قرآن کریم بررسی کرده، مصادیق بارز آن را در سوره‌ یوسف (ع) مطرح نموده و در لابه‌لای مباحث، ضمن تشریح رفتارهای یعقوب و یوسف (ع)، برداشت‌ها و کارکردهای تربیتی صبر را بیان داشته است. رهیافت اصلی این پژوهش آن است که شرح صدر، خویشتن‌داری، خطاپوشی، عفت‌پیشگی، مدارا، پرهیز از بی‌تابی، دوری از شتاب‌زدگی و خیرخواهی مهم‌ترین مولفه‌ های صبر در قرآن کریم هستند که مصادیق بارز و نمود عینی در سوره‌ یوسف (ع) دارند و کارکردهای تربیتی آنها، از محورهای آیات سوره‌ی یادشده است و از آنجا که قصه‌ی یوسف (ع)، با همه‌ی آموزندگی‌ها و ویژگی‌هایی که دارد، از دستبرد تحریف و آفت اسرائیلیات در امان نمانده است، نااهلان – دانسته یا ندانسته- پیرایه‌ها و افسانه‌هایی را در آن گنجانده‌اند، تحلیلی بر روایات تفسیری مرتبط با آیات را نیز، در حد وسع نوشتار حاضر، به انجام رسانده است.

 کلیدواژه­‌ها: مولفه های صبر ؛ مصادیق صبر ؛ برداشت تربیتی ؛ سوره یوسف ؛ اسرائیلیات.

مقدمه

قرآن کریم، حضرت یوسف (ع) را، یک الگوی عملی حقیقت و کمال و یک شاخص برجسته­ی انسانیت و تمالک نفسانیت به جهانیان معرفی کرده و این مهم را به نیکوترین شیوه­ی داستان­سرایی به انجام رسانده است؛ از این­رو، سوره یوسف (ع)، به «أحسن القصص» معروف گشته است.

قرآن کریم، خود را منبعی برای قصه معرفی می کند، آنجا که می فرماید:

«وَکُلًّا نَقُصُّ عَلَیکَ مِنْ أَنْبَاءِ الرُّسُلِ مَا نُثَبِّتُ بِهِ فُؤَادَکَ وَجَاءَکَ فِی هَذِهِ الْحَقُّ وَمَوْعِظَهٌ وَذِکْرَى لِلْمُؤْمِنِینَ» (هود، ۱۲۰).

واضح است که داستان سرایی در قرآن کریم، هدفی ثانویه به منظور ترسیم الگوهای عملی تربیت و در پی آن، تحکیم اصول تربیت قرآنی است؛ زیرا انسان ذاتا دوست دار قصه است و از سهل الوصول ترین راه های پذیرش اصول و پایه های یک باور و مبانی یک ایده، روش داستان­سرایی و الگوپردازی است:

«لَقَدْ کَانَ فِی یوسُفَ وَإِخْوَتِهِ آیاتٌ لِلسَّائِلِینَ» (یوسف، ۷)؛ بی تردید، در حکایت یوسف، در شخص او از نظر عظمت روح و کمالات انسانی و در سرنوشت او و برادرانش، نشانه های بسیاری از عبرت و هدایت، برای مردمان کنجکاو و حقیقت طلب، نهفته است.

از جمله کمالات یوسف (ع)، شیوه­‌ی رفتار صبورانه اش است که در زمانهای پرآشوب ما، می تواند بهترین الگو و سرمشق قرار گیرد، همان طور که در حدیث صحیحی از امام صادق(ع) در این باره آمده است:

« إِنَّ الْحُرَّ حُرٌّ عَلَى‏ جَمِیعِ‏ أَحْوَالِهِ‏ إِنْ نَابَتْهُ نَائِبَهٌ صَبَرَ لَهَا وَ إِنْ تَدَاکَّتْ عَلَیْهِ الْمَصَائِبُ لَمْ تَکْسِرْهُ وَ إِنْ أُسِرَ وَ قُهِرَ وَ اسْتُبْدِلَ بِالْیُسْرِ عُسْراً کَمَا کَانَ یُوسُفُ الصِّدِّیقُ الْأَمِینُ ص لَمْ یَضْرُرْ حُرِّیَّتَهُ أَنِ اسْتُعْبِدَ وَ قُهِرَ وَ أُسِرَ وَ لَمْ تَضْرُرْهُ ظُلْمَهُ الْجُبِّ وَ وَحْشَتُه‏» (کلینی، ۱۴۰۷، ج۲، ص۸۹؛ همان، ۱۳۸۶، ج۱، ص۱۷۲-۱۷۳)؛ انسان آزاده در همه­‌ی حالات، آزاده است؛ اگر حادثه ای رخ دهد، صبر می کند و اگر مصیبت های پی در پی، بر وی وارد شود شکستش نمی دهد، هرچند اسیر و مقهور شود و آسایش و راحتی اش مبدل به سختی گردد؛ مانند یوسف صدیق آن درست کردار راست گفتار که بردگی و اسارت به آزادگی اش، لطمه نزد و تاریکی سیاه چال و وحشت زندان و دشواری های پس از آن، صبر و شکیبایی او را از کفش نبرد».

«صبر» مادر فضیلت هاست. هر صفت پسندیده ای که در وجود آدمی بارور شود و هر فضیلتی که در عمق جان وی ریشه بدواند، از صبر و استقامت سرچشمه می گیرد و در مقابل، بروز رذایل اخلاقی و صفات ناپسند در نهاد آدمی، ناشی از ناشکیبایی، بی تابی و عدم استقامت وی است.

به عقیده‌­ی علمای علم اخلاق، اگر ابعاد علمی و عملی صبر، به خوبی مورد توجه و عمل اخلاق پژوهان و جامعه­‌ی انسانی قرار گیرد، راه برای خشکاندن ریشه­‌ی شجره‌­ی خبیثه­‌ی رذایل، از یک سو و پرورش شجره­‌ی طیبه­‌ی فضائل، از سوی دیگر، در جامعه باز می شود (مظاهری، ۱۳۹۳، ص ۱۱-۱۲).

صبر ، مقاومت آدمی در مسیر تکامل در برابر انگیزه های شرآفرین، فسادآفرین و انحطاط آفرین است (خامنه ای، ۱۳۵۴، ص۱۱) و این استقامت و ایستادگی در برابر مشکلات درونی و بیرونی، نشانه­ی قدرت اراده­‌ی ایمانی و تسلط آن بر هیجان ها و انفعال های نفسانی است، به طوری که انسان در برابر انگیزه های درونی و عوامل بیرونی، ترس ها، خشم­ها، آرزوها، شهوات و… ناتوان و نفوذپذیر نمی شود و خود را نمی بازد (طالقانی، ۱۳۶۲، ج ۱، ص ۱۴۶ و ج۲، ص ۲۰).

نگارندگان این پژوهش بر این باورند که صبر و کارکردهای تربیتی آن، محور و غرر آیات شریفه­‌ی سوره یوسف (ع) است که از آغاز تا انجام قصه، از موضوع تعریف خواب برای پدر در زمان کودکی تا عفت­پیشگی و عدم تمکین در مقابل خواسته های زلیخا و زنان همدست وی و در پی آن، تحمل زندان به جرم بی گناهی در عنفوان جوانی و نیز چشم پوشی از خطای برادران، همچنین عدالت پیشگی در زمان مکنت و قدرت، در تمام این مراحل سریان داشته و نمود عینی یافته است.

بر این اساس، پژوهش حاضر در پی آن است که ضمن تحلیل و بررسی موضوع صبر در سوره یوسف (ع)، به پرسش های ذیل پاسخ دهد:

نخست، مهم ترین مؤلفه های صبر در قرآن کریم کدامند؟ دوم، بارزترین مصادیق صبر در أحسن القصص قرآن کریم، در کدام رفتارهای یعقوب و یوسف (ع) نمود یافته است؟ سوم، چه برداشت های تربیتی می توان از رهگذر این مصادیق کسب کرد؟

این پژوهش، ضمن پاسخ به سؤالات فوق، به آسیب شناسی مهم ترین روایات تفسیری سوره نیز خواهد پرداخت.

نتیجه گیری

از آنچه گذشت به دست می آید که، صبر به معنای سکوت، تسلیم، ظلم پذیری و دست برداشتن از عمل نیست، بلکه به معنای خویشتن داری و تسلط بر قلب و به تبع آن، درست اندیشیدن، تصمیم صحیح گرفتن و به جا توقف کردن و به هنگام عمل کردن است. بر این اساس صبر به معنای توانایی کنترل قوای درونی در جهت رشد و کمال واقعی انسان، از محوری ترین بنیان های تربیت بشری است که در تعداد قابل توجهی از آیات قرآن کریم به آن پرداخته شده است.

از نگاه درون دینی، صبر، دارای مؤلفه های ویژه ای است که «شرح صدر» پایه و اساس آنهاست و نهایت کمال در صبر در مؤلفه­‌ی خیرخواهی نمود پیدا می کند که عبارت قرآنی «أن خیر» به نیکویی بیانگر آن است.

همچنین صبر محور آیات سوره­ یوسف (ع) است که از آغاز تا انجام قصه­ یوسف(ع) و برادرانش نمود عینی دارد. دیگر این که، روش الگویی بهترین وسیله برای انگیزه بخشیدن، جهت دادن و راه بردن متربیان است.

«احسن القصص» قرآن کریم و به عبارتی قهرمان این قصه، بهترین الگوی عملی صبر برای بشریت در تمامی دوران حیات است، هرچند که داستان یوسف (ع) همانند داستان سایر پیامبران در قرآن کریم، در بخش روایات تفسیری از دست خوش تحریف، جعل و ساختگی بودن در امان نمانده و گویا دست هایی عامدانه و بعضا ناآگاه در کار بوده است تا چهره‌­ی ملکوتی ایشان را در هاله ای از شک و تردید فرو ببرند و بشریت را از دسترسی به مقصود هدایتی قرآن باز دارند، با این وجود، توجه به سیاق آیات و بهره گیری از روش تفسیری قرآن به قرآن و نیز برخورد نقادانه و عالمانه با روایات تفسیری می تواند ما را در بهره مندی صحیح از مضامین والای این قصه­‌ی نیکوی قرآنی یاری رساند.

منابع و مآخذ

 قرآن مجید

ابن ابی الحدید، عبدالحمید بن هبه الله؛ شرح نهج البلاغه لابن ابی الحدید، قم، مکتبه آیه الله المرعشی النجفی، ۱۴۰۴ق.

ابن عاشور، محمد طاهر: تفسیر التحریر و التنویر، بیروت، مؤسسه التاریخ العربی، ۱۴۲۰ق.

ابن فارس، أحمد بن فارس؛ معجم مقاییس اللغه؛ قم، مکتب الاعلام الاسلامی، ۱۴۰۴ق.

ابن منظور، محمد بن مکرم؛ لسان العرب؛ چاپ سوم، بیروت، دار الفکر – دار صادر، ۱۴۱۴ق.

ازهری، ابومنصور محمد بن احمد؛ تهذیب اللغه؛ بیروت، دار إحیاء التراث العربی، بی­تا.

باقری، خسرو؛ نگاهی دوباره به تربیت اسلامی؛ چاپ یازدهم، تهران، مؤسسه‌­ی فرهنگی مدرسه برهان، ۱۳۸۵ش.

بهشتی، محمد؛ مبانی تربیت از دیدگاه قرآن؛ تهران، فرهنگ و اندیشه اسلامی، ۱۳۸۷ش.

تمیمی آمدی، عبدالواحد بن محمد؛ تصنیف غرر الحکم و درر الکلم؛ قم، دفتر تبلیغات، ۱۳۶۶ش.

جوادی آملی؛ تفسیر تسنیم؛ قم، اسراء، ۱۳۹۵ش.

حجتی، سید محمد باقر؛ اسلام و تعلیم و تربیت؛ چاپ بیست ویکم، تهران، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، ۱۳۸۵ش.

حرانی، حسن بن على؛ تحف العقول؛ چاپ دوم، قم، جامعه مدرسین، ۱۳۶۳ق.

حسینی زبیدی، محمد مرتضی؛ تاج العروس من جواهر القاموس؛ بیروت، دارالفکر، ۱۴۱۴ق.

خامنه ای، سیدعلی؛ گفتاری در باب صبر؛ تهران، غدیر، ۱۳۵۴ش.

خسروانی، علیرضا؛ تفسیر خسروی؛ تهران، کتابفروشی اسلامیه، ۱۳۹۰ق.

دلشاد تهرانی، مصطفی، سیری در تربیت اسلامی، چاپ سوم، تهران، مؤسسه نشر و تحقیقات ذکر، ۱۳۷۷ش.

دهخدا، على اکبر؛ لغت نامه؛ تهران، دانشگاه تهران، ۱۳۷۷ش.

دیاری بیدگلی، محمدتقی، پژوهشی در باب اسرائیلیات در تفاسیر قرآن؛ چاپ دوم، تهران، سهروردی، ۱۳۸۳ش.

راغب اصفهانی، حسین بن محمد؛ مفردات ألفاظ القرآن؛ بیروت – دمشق؛ دار القلم – الدار الشامیه، ۱۴۱۲ق.

رشیدرضا، محمد؛ تفسیر المنار (تفسیر القرآن الحکیم)، (درس های شیخ محمد عبده)؛ چاپ دوم، بیروت، دار المعرفه، بی­تا.

 رضایی اصفهانی، محمدعلی؛ تفسیر قرآن مهر؛ قم، پژوهش های تفسیر و علوم قرآن، ۱۳۸۷ش.

 سعادت فر، انیسه؛ انسان شناسی از دیدگاه شهید مطهری و اریک فروم؛ تهران، معارف، ۱۳۸۷ش.

سلطان علی شاه، سلطان محمد بن حیدر؛ بیان السعاده فی مقامات العباده؛ چاپ دوم، بیروت، مؤسسه الأعلمی للمطبوعات، ۱۴۰۸ق.

سید قطب، فی ظلال القرآن؛ چاپ سی و پنجم، بیروت، دار الشروق، ۱۴۲۵ق.

صادقی تهرانی، محمد؛ الفرقان فی تفسیر القرآن بالقرآن و السنه؛ چاپ دوم، قم، فرهنگ اسلامی، ۱۴۰۶ق.

صالحی نجف آبادی، نعمت الله؛ جمال انسانیت یا تفسیر سوره­ی یوسف(ع)؛ تهران، امید فردا، ۱۳۸۵ش.

صدوق، محمد بن على، الأمالی؛ چاپ ششم، تهران، کتابچی، ۱۳۷۶ش.

________________، الخصال، قم، جامعه مدرسین، ۱۳۶۲ش الف.

________________، وصفات الشیعه؛ أعلمی – تهران، ۱۳۶۲ش ب.

________________: علل الشرائع؛ قم، کتاب فروشی داوری، ۱۳۸۵ش.

طالقانی، محمود؛ پرتوی از قرآن؛ چاپ چهارم، تهران، شرکت سهامی انتشار، ۱۳۶۲ش.

طباطبایی، محمدحسین؛ المیزان فی تفسیر القرآن؛ چاپ دوم، بیروت، مؤسسه الأعلمی، ۱۳۹۰ق.

طبرسی، فضل بن حسن؛ جوامع الجامع؛ قم، حوزه علمیه قم، ۱۴۱۲ق.

__________________: مجمع البیان فی تفسیر القرآن؛ چاپ سوم، تهران، ناصر خسرو، ۱۳۷۲ش.

طبری، محمد بن جریر؛ جامع البیان فی تفسیر القرآن (تفسیر الطبری)؛ بیروت، دار المعرفه، ۱۴۱۲ق.

طریحی، فخرالدین؛ مجمع البحرین؛ چاپ سوم، کتاب فروشی مرتضوی – تهران، ۱۳۷۵ ش.

طیب، عبدالحسین؛ اطیب البیان فی تفسیر القرآن؛ چاپ دوم، تهران، اسلام، ۱۳۶۹ش.

عسکری، حسن بن عبد الله الفروق فی اللغه؛ بیروت، دار الآفاق الجدیده، ۱۴۰۰ق.

عیاشی، محمدبن مسعود؛ تفسیر العیاشی؛ تهران، المطبعه العلمیه، ۱۳۸۰ق.

غزالی، محمد؛ احیاء علوم الدین؛ ترجمه­ی محمد خوارزمی، چاپ چهارم، تهران، علمی و فرهنگی، ۱۳۸۴ش.

فراهیدی، خلیل بن احمد؛ کتاب العین؛ چاپ دوم، قم، هجرت، ۱۴۱۰ ق.

فیروز آبادی، محمد بن یعقوب، القاموس المحیط؛ بیروت، دارالکتب العلمیه، بی­تا.

قرائتی، محسن؛ تفسیر نور؛ تهران، مرکز فرهنگی درسهایی از قرآن، ۱۳۸۸ش.

قرشی، علی اکبر؛ قاموس قرآن؛ چاپ ششم، تهران، دار الکتب الإسلامیه، ۱۳۷۱ش.

قمی، علی بن ابراهیم؛ تفسیر القمی، چاپ سوم، قم، دار الکتاب، ۱۴۰۴ق.

کلینی، محمد بن یعقوب؛ گزیده­ی کافی؛ مترجم و محقق: محمدباقر بهبودی؛ چاپ سوم، تهران، علمی و فرهنگی، ۱۳۸۶ش.

کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، چاپ چهارم، تهران، دار الکتب الإسلامیه، ۱۴۰۷ق.

مدرسی، محمدتقی؛ من هدى القرآن؛ تهران، دار محبى الحسین(ع)، ۱۴۱۹ق.

 مروتی، سهراب؛ تکامل انسان در آئینه­ی اخلاق، ایلام، گوش، ۱۳۸۱ش.

مصباح یزدی، محمدتقی؛ اخلاق در قرآن؛ تحقیق و نگارش از محمدحسین اسکندری؛ چاپ هشتم، قم، مؤسسه­ی آموزشی و پژوهشی امام (ره) ۱۳۸۰ش.

مصطفوی، حسن؛ التحقیق فی کلمات القرآن الکریم؛ تهران، بنگاه ترجمه و نشر کتاب، ۱۳۶۰ش.

مطهری، مرتضی؛ مجموعه آثار؛ تهران، صدرا، ۱۳۶۸ش.

مظاهری، حسین؛ صبر کیمیای سعادت انسان، اصفهان، مؤسسه­‌ی فرهنگی مطالعاتی الزهراء (س)، ۱۳۹۳ش.

مکارم شیرازی، ناصر؛ تفسیر نمونه؛ چاپ دهم، تهران، دار الکتب الإسلامیه، ۱۳۷۱ش.

هاشمی خویی، میرزا حبیب الله حسن حسن زاده آملی و محمد باقر کمره ای؛ منهاج البراعه فی شرح نهج البلاغه؛ چاپ چهارم، تهران، مکتبه الإسلامیه، ۱۴۰۰ق.

راهنمای خرید فایل:

برای دانلود فایل word این مقاله از طریق گزینه «خرید» اقدام نمایید. بلافاصله پس از پرداخت، لینک دانلود فایل نمایش داده می شود. همچنین، فایل خریداری شده از طریق ایمیل برای کاربر ارسال می گردد(توجه نمایید در مرحله تکمیل فرم خرید فایل، آدرس ایمیل خود را به درستی وارد نمایید). در صورت بروز هرگونه مشکل برای خرید یا دانلود این فایل، درخواست خود را از طریق ایمیل یا تلگرام برای ما ارسال نمایید:

ID تلگرام: fatahi3@           ایمیل: fatahi668@gmail.com

مقالات مرتبط با موضوع صبر و سوره یوسف :

معناشناسی صبر در قرآن

مطالعه حوزه‌ های معنایی «صبر» در آیات قرآن

تحلیلی بر روایات منع آموزش سوره یوسف به زنان

نقش تربیتی داستان حضرت یوسف و زلیخا در قرآن

دیدگاه فقه‌ گرایانه مفسران در قصه حضرت یوسف (ع)

عواطف مثبت ، آثار و راهکارهای تقویت آن در سوره یوسف(ع)

اعتبار سنجی روایات تفسیری ناظر بر عقوبت حضرت یوسف (ع)

مولفه‌ های موثر در مثبت‌ اندیشی با تکیه بر داستان حضرت یوسف (ع)

رمزگشایی ضمائر فاعلی و مفعولی فعل لم اخنه در آیه ۵۲ سوره یوسف

شخصیت‌ پردازی در‌ داستان یوسف ؛ بررسی تطبیقی در قرآن و عهد قدیم

بررسی و تحلیل داستان حضرت یوسف در قرآن کریم در چارچوب الگوی سیمپسون

استقامت در دعوت پیامبران با تاکید بر خوانش نمود استقامت پیامبرانه در سوره یوسف (ع)

واژگان و اصطلاحات پرتکرار مقاله: صبر ؛ مولفه‌ های صبر ؛ مصادیق صبر ؛ سوره‌ یوسف (ع) ؛ حضرت یوسف (ع)؛ داستان یوسف (ع)؛ روایات تفسیری ؛ حضرت یعقوب (ع)؛ تربیت ؛ اخلاق ؛ قصه یوسف (ع)؛ اسرائیلیات ؛ فضایل اخلاقی ؛ پیامبران ؛ قصص قرآن ؛ احسن القصص

عناوین مشابه و جستجو شده:

رویکرد تربیتی به مولفه‌ ها و مصادیق صبر در سوره‌ یوسف (ع)

صبر در قرآن با رویکردی به مولفه‌ ها و مصادیق آن در سوره‌ یوسف (ع)

مصادیق و مؤلفه‌های صبر در سوره‌ یوسف (ع)؛ با رویکردی انتقادی به روایات تفسیری

انتهای پیام فایل WORD مقاله: رویکرد تربیتی به صبر ؛ مؤلفه‌ها و مصادیق آن در سوره‌ یوسف (ع)؛ (با نگاه انتقادی به روایات تفسیری)

مطالعه بیشتر