عقل‌ گرایی در تفسیر آیات از منظر سید رضی و زمخشری

.

نویسندگان: محسن قاسم‌ پور – محمدحسن لواسانی

.

سطح مقاله: علمی پژوهشی

.

چکیده

سید رضی و زمخشری از مفسرانی هستند که با رویکرد عقل‌ گرایی به تفسیر آیات قرآن پرداخته‌اند، اما این رویکرد نشأت گرفته از دو مبنای متمایز از هم است. زمخشری بر مبنای اصول عقلی اعتزال و اصل تأویل به سراغ تفسیر آیات رفته، درحالی که سید رضی بر مبنای جایگاه عقل در گفتمان تشیع و با توجه به محدودیت آن صرفا عقل را به مثابه ابزاری در تفسیر نگاه کرده است.

رویکرد سید رضی در آیات ۷ و ۸ سوره آل‌ عمران، قرآن‌ محور همراه با نوآوری است، حال آنکه زمخشری در هر دو آیه از سنت سلفی معتزلیان تبعیت کرده است. در آیات ۶۰ و ۶۱ این سوره رویکرد سید رضی بر اساس کتاب‌ محوری و سنت‌ مداری همراه با بهره‌گیری از نکات ادبی است، اما زمخشری با استفاده از عقل منبعی و شواهد تاریخی به تفسیر آیات مزبور پرداخته است، افزون بر این در تفسیر این دو آیه نشانه‌ هایی از اندیشه کلامی معتزله به‌ همراه نوعی تعصب مشاهده می‌شود.

واژگان کلیدی: آیات ۷ و ۸ آل‌ عمران, آیات ۶۰ و ۶۱ آل‌ عمران, تفسیر کلامی, تفسیر تطبیقی, سید رضی, مخشری