عوامل پدید آورنده ضرب آهنگ در قرآن

عنوان مقاله: عوامل پدید آورنده ضرب آهنگ در قرآن
.

نویسنده: حسن خرقانی

.

سال انتشار: ۱۳۹۶   سطح مقاله: علمی پژوهشی

.

چکیده

ریتم یا ایقاع به‌مثابۀ قاعده‌ ای است که هر کار ادبی و هنری بر آن استوار است و در قرآن کریم به‌عنوان نمونۀ والای ادب به‌صورت برجسته وجود دارد و از ویژگی‌ های برجستۀ سبک بیانی قرآن کریم، موسیقی‌ دار و آهنگ‌ خیز بودن تعبیرات آن است؛ به‌گونه‌ای که در واج‌ ها و واژگان آن احساس حیات می‌شود و ضرب‌ آهنگی حساب شده بر جریان سخن حاکم است که افزون بر هم‌ آوایی و زیبایی، همگام با معنا در حرکت است.

مسأله این پژوهش آن است که قرآن کریم از چه ابزارهایی جهت ساخت این ضرب‌آهنگ منحصر به‌فرد استفاده کرده است و چه عواملی آن را آهنگین ساخته است؟ این مقاله می‌کوشد تا عوامل به‌وجود آورندۀ ضرب‌آهنگ را در قرآن بیابد و در این راستا، پس از واکاوی این اصطلاح در مباحث ادبی و آوایی، پنج عنصر نظام، توازی و توازن، تناسب، تکرار و تغییر را به‌عنوان مهم‌ترین عوامل پدیدآورندۀ ضرب‌ آهنگ قرآنی، معرفی و تحلیل و تطبیق می‌کند. در این میان فاصله‌ قرآنی نقشی مهم در هماهنگ‌ سازی آیات دارد و وجوه گوناگونی از عوامل نظم‌ آهنگ را در خود نهفته دارد.

در برداشت مشهور، موسیقی قرآن از نوع درونی است، نه بیرونی که دستاورد وزن و قافیه است و ایقاعات قرآن از نوع پیشرفته آن است که روابط میان عناصر آن حسی عقلی است و دریافت‌ کننده نیازمند مرتبه‌ای از پختگی عقلی و فرهنگی است.

کلیدواژه‌ها: انسجام آوایی/ نظم‌ آهنگ/ ضرب‌ آهنگ/ موسیقی درونی/ توازی/ تکرار

عنوان مقاله [English]

The Factors Creating Rhythm in the Qur’an

.
چکیده [English]

Rhythm or īqā‘ is a rule on which every literary or artistic work is based and it stands out in the Qur’an as a sublime literary example. One of the outstanding features of the Qur’an’s expressive styles is its harmonious and rhythmic changes, in such a way that one feels liveliness in its phonemes and words and a well-calculated rhythm rules over the course of speech, which, besides its harmony and beauty, it moves along with the meaning.

This research is intended to figure out what tools the Qur’an has used to make this exclusive rhythm and what factors have made it harmonious. The article tries to find the factors creating rhythm in the Qur’an. Furthermore, after exploring into this term in literary and phonetic discourses, it introduces, analyzes, and compares five elements of phonetic system, balance and equilibrium, proportion, recurrence, and alteration as the most important factors creating the Qur’anic rhythm. Accordingly, the Qur’anic interval has a significant role in harmonizing the verses and incorporates various aspects of the rhythm’s factors.

According to a generally accepted view, the music of the Qur’an is of an internal type and not external, which is the outcome of cadence and rhyme; and the Qur’an’s rhythms are of the advanced type as the relations between its elements are sensual-rational and the perceiver is to enjoy a certain level of intellectual and cultural maturity.

مطالعه بیشتر