مبانی اخلاق پزشکی از منظر قرآن و روایات

مبانی اخلاق پزشکی از منظر قرآن و روایات

مبانی اخلاق پزشکی از منظر قرآن و روایات

نوع مقاله: دانشجویی (چاپ نشده)

فرمت فایل: WORD

تعداد صفحات: ۱۵

چکیده

بشر از دیرباز به پزشکی به­ عنوان یک رسالت مقدّس می­نگریسته و انتظار داشته که عالمان و عاملان در این زمینه با جذب و مزیّن شدن به آراستگی­های اخلاقی و حذف پیراستگی­های آن، ضمن حفظ قداست این حرفه، بر جایگاه اجتماعی خویش بیفزایند. در این میان طرح مبانی اخلاقی این حرفه و تحلیل آنها می­­تواند پاسخی به چرایی دانش پزشکی و بستری برای نهادینه کردن این دانش ارزشمند و نافع باشد. چرا که شناخت حقیقی و مزیّن شدن به اخلاق شایسته برای انجام این رسالت الهی، جز از طریق علم به مبانی آن میسر نخواهد بود. از این ­رو، در این پژوهش تلاش شده با تدبّر و تعمّق در آیات قرآن و روایات اهل بیت علیهم السلام و با تکیه بر روش تحلیل محتوایی این آموزه ها، مبانی اخلاق پزشکی تبیین و مورد بررسی قرار گیرد.

پژوهش در آیات و احادیت این نتیجه را به دست می دهد که اخلاق پزشکی را مبتنی و متّکی بر مبانی خاصی از جمله: خداشناسی، خودشناسی، جامعه ­­شناسی و هستی ­شناسی تبیین و ترسیم نمود. بدیهی است بررسی، تبیین این مبانی و شناخت بهتر نسبت به آنها، نقش بسیار مهمی در نهادینه کردن این مسأله در مجامع پزشکی و ارائه آن به عنوان الگوی جهانی خواهد داشت.

واژگان کلیدی: اخلاق، اخلاق پزشکی، مبانی اخلاق پزشکی، اخلاق اسلامی.

چارچوب عناوین:

چکیده

مقدمه

روش تحقیق

مفهوم­ شناسی

الف) مبانی

ب) اخلاق

ج) اخلاق پزشکی

د) مبانی اخلاق پزشکی

تحلیل مسأله:

الف) خداشناسی

ب) خودشناسی

ج) جامعه ­شناسی

د) هستی ­شناسی

نتیجه­ مقاله

پیشنهاد

منابع و مآخذ

مقدمه

گرایش به ارزش­های اخلاقی به طور فطری در نهاد آدمی وجود دارد. از این­ رو، پیام آوران الهی همواره با تکیه بر ارزش ­های اخلاقی مردم را به رشد و رویش در ابعاد گوناگون زندگی دعوت کرده­اند.

هر چه زندگی انسان پیچیده­تر می­شود و از حالت ابتدائی و بسیط خارج می­گردد، مسئله اخلاق هم شکل گسترده ­تر و پیچیده ­تری به خود می­گیرد و تعریف اخلاقی روابط انسان‌ها در جامعه مشکل­تر می­شود و تشخیص مصادیق اخلاقی از غیر اخلاقی دشوار­تر می­گردد. همچنین، پیچیدگی دنیای امروز در ابعاد مختلف زندگی باعث شده است که اخلاق در حرفه ­های مختلف به صورت جداگانه مطرح گردد. در جامعه­ی پزشکی طرح بحث اخلاق به دلیل اهمیت حرفه­ی پزشکی از جایگاه ویژه­ ای برخوردار است؛ چرا که پیامبر اکرم(ص) دانش پزشکی را معادل و همطراز دانش دینی قرار داده است و درباره­ اهمیت این علم می ­فرمایند:

«الْعِلْمُ عِلْمَانِ عِلْمُ الْأَدْیَانِ وَ عِلْمُ الْأَبْدَان‏»(کلینی، ۱۳۶۹، ص۳۷)؛

«دانش بر دو قسم است: علم دین­شناسی و علم طب».

 این نوع تقسیم­بندی در کلام پیامبر(ص) ناظر به هدف علم است؛ که یا به منظور تغذیه­ روح و معنویت انسان است که خداوند پیامبران را بدان جهت فرستاده است و آن شناخت دین الهی است و یا به منظور سلامت جسمی و تقویت بنیه و توان کاری انسان است که علم پزشکی متکفل آن است. بنابراین در کنار هم قرار گرفتن علم الادیان و علم الابدان بیانگر ارزش علم پزشکی است که بر سائر علوم مقدم است. لذا، در اندیشه­ اسلامی، اخلاق پزشکی از اهمیت و جایگاه والاتری برخوردار گردید. در قرآن کریم به اهمیت احیای نفس اشاره شده است و می­فرماید:

«وَ مَنْ أَحْیَاهَا فَکَأَنَّمَا أَحْیَا النَّاسَ جَمِیعًا»(مائده/۳۲)؛

«و هر کس کسى را زنده بدارد، چنان است که گویى تمام مردم را زنده داشته است‏».

اخلاق پزشکی نه تنها در فرهنگ و تعالیم اسلامی، بلکه در همه­ی جوامع از جایگاه ویژه و قداست خاصی برخوردار است. مباحث مربوط به این حوزه در نوشته­ ها و گفته ­های ارزشمند پزشکان و حکیمان فاضلی چون بقراط، جالینوس، ذکریای رازی، ابن سینا و… که دانشمندان برجسته­ی زمان خود بودند، این ادّعا را اثبات و مرتبه­ی علمی و اخلاقی آنان را نیز به روشنی آشکار می­سازد. بر همین اساس، «در آثار این عالمان آمده است که نخست، علم اخلاق را به شاگردان خود می ­آموختند و تا آنها را از نظر اخلاقی نمی­آزمودند، آنان را برای آموختن علم پزشکی، به شاگردی نمی­ پذیرفتند»(عاملی، ۱۳۸۰، ص۱۲۱).

یکی از مباحث جدیدی که به منزله­ی یک مسأله­ نو در حوزه­ی اخلاق پزشکی مطرح می ­باشد، بررسی مبانی اخلاق پزشکی است. طرح مبانی اخلاق این حرفه و تحلیل آنها پاسخی برا چرائی آموزه ­های دانش اخلاق پزشکی و بستر مناسبی برای نهادینه کردن این دانش ارزشمند در مجامع پزشکی است. از این­رو، بررسی مبانی دانش اخلاق پزشکی ضروری به نظر می­رسد. لذا با توجّه به اهمیت این مسأله و وجوب تحقیق بیشتر در این مورد، در ادامه تلاش خواهد شد این مبانی از منظر آیات قرآن کریم و احادیت و روایات اهل بیت علیهم السلام تبیین و مورد بررسی قرار گیرد.

مبانی اخلاق پزشکی از منظر قرآن و روایات

مطالعه بیشتر