تحلیلی بر رویکرد تفسیری محدث جزائری

عنوان مقاله: تحلیلی بر رویکرد تفسیری محدث جزائری

.

نویسندگان: دکتر محسن قاسم پور ، مجتبی علی اکبریان

سال انتشار: ۱۳۹۴

سطح مقاله: علمی پژوهشی

کلیدواژگان: تفسیر ، مفسران، روش شناسی، اخباریان، سید نعمت الله جزائری ، عقود  المرجان، محدث جزائری

چکیده

پس از عصر نزول قرآن در تاریخ تفسیر ، شاهد بروز رویکردی هستیم که تفسیر قرآن را صرفا در بستر دانش حدیث دنبال کرده است. بر اساس این رویکرد باب نظرورزی و اجتهاد در حوزه معانی قرآن ، مسدود بوده است. به همین علت بوده که شیخ طوسی از کسانی یاد می کندکه تفسیر هیچ بخشی از ظواهر قرآن را جزبه کمک خبر منقول جایز نمی شمرده اند. نشانه های آشکار حضور این جریان روایت گروی را در سده یازدهم هجری و در میان گفتمان کسانی از مکتب اخباری مانند استرآبادی ملاحظه می کنیم. شایسته یادآوری است همه وابستگان به این جریان فکری در نگاه تفسیری خود یکسان نبوده اند .

یکی از این مفسران ، سید نعمت الله جزائری صاحب تفسیر عقود المرجان است. نوشته حاضر به بررسی روش تفسیری این مفسر می‌پردازد. این تفسیر با توجه به دیدگاه فکری مؤلف آن، در زمره تفاسیر اخباری جای می‌گیرد. وی با وجود دیدگاه اخباری، علاوه بر استفاده از احادیث معصومان ، از نظرات دیگر مفسران شیعه و سنی بهره برده و آنها را به صورت گزینشی و منتخب در ذیل آیات بیان نموده است.

مفسر در پاره‌ای موارد به گزینش و یا ترجیح قولی بر قول دیگر و یا حتی ارائه نظری ذیل آیه اقدام نموده است. به همین دلیل گرچه روح حاکم بر تفسیر وی برگرفته از اندیشه های اخبار گرایانه است اما در یک بیان کلی می‌توان گفت: این تفسیر، در فرازهای گونه گون خود از مشی اخباری‌گری خارج شده است. استناد به سخنان مفسرانی مانند شیخ طوسی و طبرسی و یا زمخشری و دیگرانی که تفسیری متفاوت از رویکرد اخباری داشته نشانه آشکار این خروج به شمار آمده و حتی می توان گفت اقوال آن هارا که خردورزانه است تلقی به قبول کرده است.

مطالعه بیشتر