عنوان مقاله: میزان اختلاف مصاحف امصار و علل آن

.

نویسندگان: محسن رجبی قدسی ,  کاظم طباطبایی ,  مرتضی ایروانی نجفی

سال انتشار: ۱۳۹۴

سطح مقاله: علمی پژوهشی

کلمات کلیدی: رسم‌ المصحف ، تاریخ قرآن ، قرائات سبع ، قاریان سبعه ، کتابت قرآن ، اختلاف قرائت ، مصاحف امصار

چکیده

در سده دوم و سوم قمری از هشت کتاب و رساله با موضوع اختلاف مصاحف امصار (عراق و شام و حجاز) یاد شده است. گرچه این کتاب‌ها به دست ما نرسیده، مطالب آن‌ها در منابع بعدی علم رسم‌ المصحف و قرائات بازتاب یافته است. اختلاف رسم‌ الخط مصاحف امصار به دو دسته تقسیم‌پذیر است:

الف) تفاوت‌هایی که موجب اختلاف در قرائت نشده‌اند؛ مانند ثبت «ی» یا نبود آن در «ائتونی/ ائتون»؛ ب) اختلاف‌ هایی که باعث تفاوت در قرائت‌اند؛ شامل حذف یا زیادت یک حرف یا تبدیل یک حرف به حرفی دیگر. مجموع اختلافات دستۀ دوم به ۵۴ مورد می‌رسد.

تا کنون دربارۀ علت و زمان پیدایی و اثر آن در قرائات یا تأثیرپذیری آن از قرائات، دیدگاهی جامع بیان نشده است. اغلب علمای متقدم بر این باورند که عثمان خلیفه سوم (د ۳۵ ق.) دستور ثبتِ آن‌ها را در مصاحف امام داده است ولی در روایات جمع قرآن در زمان عثمان چنین مطلبی وجود ندارد و از سویی، این کار با هدف او برای اتحاد امت اسلامی بر یک مصحف واحد در تضاد است.