معناشناسی تاریخی و توصیفی شعوب در قرآن کریم

عنوان مقاله: معناشناسی تاریخی و توصیفی شعوب در قرآن کریم

.

نویسندگان: بهرام امانی چاکلی ؛ سارا نجفی

.

سال انتشار: ۱۳۹۶    سطح مقاله: علمی پژوهشی

.
چکیده

زبان و به دنبال آن واژگان، ریشه در فرهنگ­ها، سنت­ها و نظام خاص زندگی در هر جامعه ­ای دارد و متأثّر از جهان‌ بینی دربرگیرنده آن است. بسیاری از واژگان قرآنی نیز پس از گذر از جهان ­بینی جاهلی و ورود به جهان‌ بینی قرآنی، عناصر معناشناختی تازه­ای پیدا کردند و در دورۀ پس از قرآن نیز با عنایت به گذر زمان، دچار تحوّل معنایی متناسب با حاکمیت فکری دورۀ خویش شدند. شناخت روند تحوّلات معنایی آن دسته از واژگان قرآنی که بعد­ها در پیدایش نهضت­ها و جریان­های فکری، فرهنگی و اجتماعی همانند «شعوبیه» استناد شده، بسیار مهم و ضروری است. ازجمله این واژگان، واژه قرآنی «شعوب» است؛ واژه‌ای که نهضت شعوبیه بعد­ها با استناد به آن در سوره حجرات، آیه ۱۳، تأثیر فراوانی بر اوضاع فرهنگی، اجتماعی دوره عباسی و پس از آن به جای گذاشت.

پژوهش حاضر با استناد به اشعار جاهلی، قرآن کریم، واژه­نامه­ها، تفاسیر و برخی دیگر از منابع متکلمان به‌منظور آسیب­شناسی جریان «شعوبیه»، واژه «شعوب» را براساس معناشناسی تاریخی و توصیفی، تحلیل و تحول معنایی آن را از دوره جاهلی تا قرن پنجم هجری‌ قمری در دوره اسلامی بررسی کردند و به این نتیجه رسیدند که شکل مفرد این واژه، یعنی «شعب» مفاهیم «شکاف، جدایی، پراکندگی …» و شکل جمع آن «شعوب»، مفاهیم «گروه‌های پراکنده، بسیار دورکننده = مرگ» را در دوره جاهلی و در قرآن کریم نیز مفهوم متضاد «گروه­ های پراکنده» را دارد و در قرن­های بعدی نیز با عنایت به جریان‌های سیاسیِ متکی بر نژادپرستی و متاثرشدن از اندیشه­ های کلامی در مفهوم ملل غیرعرب به‌ ویژه موالی و ایرانیان به‌کار می­رود.

کلیدواژه‌ها: قرآن کریم؛ معناشناسی قرآن کریم؛ مفهوم «شعوب»؛ شعوبیه

عنوان مقاله [English]

Historical and Descriptive Semantics of “Sho’oub” in the Holy Quran

چکیده [English]

Language and words stem from cultures, traditions, and specific system of life in each society. Most Koranic words have gained new meanings after passing through ignorant ideology and entering into Koranic ideologies. It is necessary for one to know the semantic changes of those words which have been referred to in developing movement as well as mental, cultural, and social processes.

One of these words is “Sho’oub”, a word by which “Sho’oubiyah Movement” has affected the cultural and social situations in Abbasi Period. The current study has analyzed the word “Sho’oub” based on historical and descriptive semantics to recognize Sho’oubiyah, concluding that the singular form of this word, i.e. “‌Sha’b” enjoys such concepts as “split, separation, dispersion” whereas its plural form enjoys such concepts as “distributed groups=death” in the Ignorant Period. In the Holy Quran, it has the opposite concept of distributed groups. In the following centuries, it referred to political issues dependent on racism and affected by discursive thoughts in the concept of non-Arab nations especially Iranian one.

کلیدواژه‌ها [English]

the Holy Quran, Semantics of the Holy Quran, the concept of “Sho’oub”, Sho’oubiyah

مطالعه بیشتر