معناشناسی درزمانی واژگان قرآن در تفسیر المیزان؛ مقالات علوم قرآن و حدیث

معناشناسی درزمانی واژگان قرآن در تفسیر المیزان

نویسندگان: حسین خاکپور؛ مریم بلوردی 

چکیده

انتقال کلام هدفمند خداوند با علوم و فنون متفاوتی در قرآن نمود می‌یابد.یکی از فنون برجسته ادبی، «معناشناسی واژگانی» است. از آنجا که واژگان قرآنی نقش اصلی را در آیه دارند و معنا را گسترش می‌دهند، بررسی این اسلوب ضرورت می‌یابد. مقاله حاضر با هدف بررسی معناشناسی درزمانی واژگان قرآن در تفسیر المیزان و به روش توصیفی‌ – تحلیلی با رویکرد قرآنی، تغییرات پدید آمده در واژگان قرآن را بررسی و در انتها بدین نتیجه دست می‌یابد که تغییراتی در معنای واژگان قبل از نزول و بعد از نزول حاصل شده است، به‌گونه‌ای که بعضی واژگان قرآن، قبل از نزول معنای متفاوتی داشتند، امّا در زمان نزول، هر یک دچار غرابت، قبض مفهومی، بسط مفهومی و… شده‌اند.

همچنین تغییرهای معنایی بعد از نزول در واژگان به وجود آمده است؛ از جمله، کاربرد برخی مفردات قرآن با کاربرد آن نزد متشرعه متفاوت است. بررسی متن المیزان نشان می‌دهد که علامه در بررسی لغوی کلمات، عمدّتاً به مفردات راغب و تفسیر مجمع البیان و تفسیر کشاف اعتماد کرده است. همچنین او به‌گونه‌ای ضابطه‌مند، بر اساس مبانی و قواعد ویژه‌ای به بیان معانی مفردات قرآن پرداخته است.

واژگان کلیدی: معناشناسی درزمانی ؛ واژگان؛ تحول معنایی؛ تفسیر المیزان

بخشی از مقدمه مقاله:

دوره معاصر با آغاز روش‌های نقد ادبی، زبان شناسی، و معناشناسی، ابزارهای جدید و متفاوتی با کاربری‌های نو در اکتشاف گوهرهای دریای بی‌کران قرآن کریم فرا روی ما قرار داده است، هرچند روش‌های مطالعات تاریخی، روش‌های مطالعه و پژوهش‌های جدید و بسیاری دیگر از این ابزارها در ادامه دوره معاصر کشف شده‌اند و مورد استفاده قرار گرفته‌اند.

در این میان، معناشناسی جایگاهی خاص دارد و شاید بیش از همه چیز در مطالعات قرآنی کاربرد داشته باشد، اما آنچه مهم است، پرداختن به تغییرات معنایی به وجود آمده در واژگان یا به عبارت دیگر، تحول معنایی است. متن قرآن، متنی سرشار از پیچیدگی‌های زبانی و معنایی است که در زمانی مشخص و در بستر فرهنگی‌ـ تاریخی خاصی نازل شده است. لذا پرداختن به موضوع فوق در راستای رسیدن به معنای حقیقی قرآن اهمیّت بسزایی دارد.

یادآوری می‌‌شود که علامه در مقام ارائه معنای مفردات قرآن، بیش از هر منبع لغوی دیگر، به مفردات راغب و تفاسیری مانند مجمع‌ البیان و کشاف استناد کرده است. لذا منظور از بررسی علامه طباطبایی، ترجیح معنای مورد نظر علامه در تفسیر المیزان است.

نتیجه‌ گیری:

بر اساس مطالب فوق درمی‌یابیم که فهم مفردات قرآن در فرآیند تفسیر، تابع ضوابطی است و از مبانی خاصی ریشه می‌گیرد. بررسی متن المیزان نشان می‌دهد که علامه طباطبایی به گونه‌ای ضابطه‌مند و بر اساس مبانی و قواعد ویژه‌ای به بیان مفردات قرآن پرداخته است. مقاله حاضر صرفاً با روش معناشناسی درزمانی مفردات قرآن کریم را استخراج و دسته‌بندی نموده است. علامه در تبیین واژگان به تحولات معنایی از جمله غرابت، قبض مفهومی، بسط مفهومی و… توجه نموده است. همچنین به بررسی تفاوت مفردات قرآن در کاربرد رایج و عرف متشرعه پرداخته است.

مقالات مرتبط با موضوعات معناشناسی، معناشناسی درزمانی و تفسیر المیزان:

متدولوژی معناشناسی واژگان قرآن

درآمدی بر کاربرد نظریه حوزه معنایی در مطالعات قرآنی

بررسی مبانی علامه طباطبایی پیرامون بهره‌ گیری از روایات در تفسیر المیزان

ریشه‌ شناسی تاریخی واژگان و اثر آن بر فهم مفردات قرآن کریم؛ مطالعه موردی ریشه قسط

شان تعلیمی روایات تفسیری از دیدگاه علامه طباطبایی و اصول تفسیری برگرفته از آن در المیزان

برای پیدا کردن مقالات مشابه بشتر روی اصطلاحات مورد نظر زیر کلیک نمایید:

معناشناسی, المیزان, واژگان قرآن, مفردات, مفردات و لغت شناسی, علامه طباطبایی

مطالعه بیشتر