معناشناسی «طمانینه» در اشعار جاهلی و قرآن کریم از منظر روابط معنایی

عنوان مقاله: معناشناسی «طمانینه» در اشعار جاهلی و قرآن کریم از منظر روابط معنایی

.

نویسندگان: ابوالفضل خوش منش , حمیده بابازاده

.

سال انتشار: ۱۳۹۶          سطح مقاله: علمی پژوهشی

.

چکیده

لایه‌ دار بودن واژگان قرآن کریم، زمینۀ جست‌وجوی معناشناسانۀ «طمانینه» را در این پژوهش فراهم نموده است. از آنجا که یکی از شیوه‌های تبیین معنایی واژگان، کشف روابط معنایی واژه و شبکه معنایی آن است، در این پژوهش، ارتباط معنایی «طمأنینه» با واژه‌ های همنشین در شعر جاهلی، و با واژه‌های همنشین، متقابل و جانشین در قرآن بررسی گردیده است. حاصل تحقیق حاکی از آن است که واژۀ «طمأنینه» در شعر جاهلی، با توجه به فرهنگ آن عصر و تضاد خوی تند جاهلیت با طمأنینه، بیشتر در معنای امنیت جسمانی و آرامش مادی به کار رفته است و به دلیل انتقال در کاربرد و هنرآفرینی در اشعار جاهلی و قاموس لغت، از ویژگی چندمعنایی برخوردار شده و با نزول قرآن توسیع و ترفیع معنایی یافته است.

حاصل مطالعۀ توصیفی در بافت قرآن نیز نشان می‌دهد که «طمانینه» یک فعل ادراکی است که با همنشین‌ های خود، رابطه تقابلی، جانشینی، مکملی، اشتدادی و شمول معنایی دارد و «ایمان» به عنوان فعل ادراکی توأم با عمل و با دارا بودن عنصر عاطفی و معرفتی، و «ذکر» به عنوان فعل ادراکی، مٶلفه‌های شرطی «طمأنینه» را تشکیل می‌دهند و «کشف حقیقت و یقین»، «رضای الهی»، «معیشت طوبی»، «سکینه» و «ربط قلب»، مولفه‌ های ماهوی آن را می‌سازند و با واژه‌های «ارتداد»، «انقلاب قهقرایی در فتنه‌ها» و «خوف» تقابل مدرج دارد.

کلمات کلیدی: طمأنینه، معناشناسی، ایمان، قرآن، جاهلیت، اشعار جاهلی.

مطالعه بیشتر