نقد آراء مفسران درباره واژه «هلوع» در آیه ۱۹ معارج

.

نویسندگان: حبیب الله حلیمی جلودار، رقیه براریان

.

نوع مقاله: علمی پژوهشی

.

چکیده

خدای متعال در قرآن کریم، صفات عقلانی و نفسانی انسان را تبیین کرده است. یکی از این اوصاف صفت «هلوع» است که در آیه ۱۹ سوره معارج به آن اشاره شده است. «هلوع» از اوصاف نفسانی است که مسئلۀ حریص بودن آدمی را مطرح می‌نماید. مفسران فریقین در پاسخ به این سؤال که آیۀ مذکور در مقام ذمّ انسان است یا در مقام مدح او یا به امر دیگری اشاره دارد، نظرهای متفاوت وگاه متضادی را ارائه کرده‌اند. اکثر آنها معتقدند که آیه موردنظر در توبیخ انسان وارد شده است؛

در مقالۀ پیش‌رو این دیدگاه‌ها با استناد به دلایل قرآنی، روایی و عقلی مورد نقد و بررسی قرار گرفته و نظر راجح، مدلل گشته است. نتیجه اینکه آیه مورد بحث، به توصیف انسان پرداخته است؛ به این معنا که صفت «هلوع» از ابزار کمالی است که خدای سبحان در انسان تعبیه نموده است، به‌طوری که با تأمّل در لفظ «خُلِقَ» ـ که ناظر بر تکوین انسان است ـ و با تأکید بر سیاق آیات، می‌توان بسیاری از کمالات انسانی از جمله فداکاری، انفاق و … را در گرو حرص ذاتی انسان، اثبات نمود.

واژگان کلیدی: آیه ۱۹ معارج، هلوع، مذمت انسان، وصف انسان

موضوعات محوری مقاله: مفهوم شناسی هلوع, مدح انسان, ذم انسان, وصف خلقت انسان