نقد رویکردهای ادبی- قرآنی اشاعره و معتزله با تکیه بر واژه «نظر» و «الی» در قرآن

نقد رویکردهای ادبی- قرآنی اشاعره و معتزله با تکیه بر واژه « نظر » و « الی » در قرآن کریم

نقد رویکردهای ادبی- قرآنی اشاعره و معتزله

نویسندگان: محمود صیدی؛ مرتضی بیات؛ احسان منصوری

چکیده

مسأله کلامی امکان یا امتناع رویت خداوند، سبب اختلافات زیادی در تفسیر ادبی آیات مختلف قرآنی گردیده است. یکی از این موارد، همراهی فعل “نظر” با حرف اضافه “الی” می‌باشد که از دیدگاه ادیبان اشعری مسلک، چنین ترکیبی به معنای رویت و دیدن است، در مقابل از دیدگاه ادیبان معتزلی، این ترکیب به معنای دیدن نیست بلکه به معنای گرداندن حدقه چشم در جهت شیء دیدنی می باشد. هر یک از این دو گروه، در اثبات نظریه ادبی خویش، به آیات قرآنی، اشعار عربی و مکالمات روزمره مردم عرب زبان استشهاد جسته اند.

در پژوهش حاضر اثبات گردیده که در ادبیات عرب و بالتبع زبان فصیح قرآنی، فعل نظر همراه با حرف اضافه الی به معنای دیدن و رویت است و گرداندن حدقه چشم از لوازم آن می باشد نه معنای لفظی و ادبی فعل نظر. از این جهت ادیبان معتزلی در ارائه نظریه خویش میان معنای لفظی با لوازم خارجی آن خلط نموده اند و دچار مغالطه گشته اند.

واژگان کلیدی: قرآن کریم ؛ نظر؛ الی؛ معتزله ؛ اشاعره؛ دیدن

سطح مقاله: علمی پژوهشی

نقد رویکردهای ادبی- قرآنی اشاعره و معتزله

عنوان مقاله [English]

A Criticism of Literary-Qur’anic Approaches of Ash’arism and Mu’tazila Emphasizing the Qur’anic Words “Nazara” and “Ila”

چکیده [English]

The issue of the possibility or the impossibility of seeing God discussed in Ilm al-Kalām has caused many controversies in the literary interpretation of different Qur’anic ayahs.

One of these controversies is the accompaniment of the word “Nazara” with the preposition “Ila” which in the view of Ash’arist scholars means seeing while in Mu’tazila scholars’ perspective this combination does not mean vision but the turning of the human eyes toward a seeable object.

These two groups have tried to prove their own literary theory by citing examples form Qur’anic ayahs, Arabic poems and everyday conversations. In the present article, it is proved that, Ash’arist view is correct because in the Arabic literature and consequently in the eloquent language of the Qur’an, the verb Nazara” with the preposition “Ila” means seeing and turning one’s eyes is a requirement for seeing.

Therefore, Mu’tazila scholars have confused the verbal meaning of the verb with its external requirement, hence their claim is a paralogism. 

کلیدواژه‌ها [English]

the Holy Qur’an, nazara, ila, Ash’arism, Mu’tazila, seeing

مطالعه بیشتر