واکاوی مفهوم «تعلیم اسماء» در قرآن

.

نویسندگان: محمد اسعدی

.

سطح مقاله: علمی پژوهشی

.

چکیده

در قرآن کریم از جمله در آیات ۳۰ تا ۳۳ بقره، از تعلیم «اسماء» به حضرت آدم(ع)، به مثابه خلیفه برگزیده الهی در زمین، یاد شده است اما با توجه به بیان سربسته قرآن و عدم انسجام و همگونی لازم در روایات تفسیری، آراء مفسران نیز در تحلیل آن مختلف است. در مقاله حاضر سه دیدگاه متمایز در این‌ باره مطرح شده است: دیدگاه اول به ‌معنای ظاهری تعلیم اسماء و حمل آن بر آموزش نام‌ های اشیاء نظر دارد؛ دومین دیدگاه افزون بر نام‌های اشیاء، خصوصیات و معانی دقیق و گسترده اشیاء را نیز در این تعلیم مطرح می‌کند؛ در سومین دیدگاه از اسماء، تحلیلی فلسفی عرفانی ارائه شده است و آن را به حقایق نورانی فراتر از عالم طبیعت تفسیر کرده است.

دو دیدگاه نخست با نقد جدی همراه است و دیدگاه سوم قابل دفاع‌ است. در عین حال بر اساس برخی شواهد روایی از وجه دیگری نیز می‌توان در تحلیل علم الاسماء و نسبت تعلیم اسماء با جریان جعل خلافت سخن گفت که با ساختار آیات نیز همگون‌تر است. بر پایه این وجه، اسماء به همان نام و نشان‌های متعارف افراد خاصی از اولیاء و حجت‌ های الهی قابل تفسیر است.

واژگان کلیدی: آیه ۳۰ تا ۳۳ بقره, تعلیم اسماء, خلیفه الهی, حضرت آدم (ع)