واکاوی و بررسی اندیشه علامه مجلسی در تحلیل روایات تاویلی آیات قرآن با تکیه بر بحار الانوار و مرآه العقول

عنوان مقاله: واکاوی و بررسی اندیشه علامه مجلسی در تحلیل روایات تاویلی آیات قرآن با تکیه بر بحار الانوار و مرآه العقول
.

نویسنده: ابراهیم نصرالله پور علمداری ؛ دکتر قاسم قاضی زاده

.

سال انتشار: ۱۳۹۷                سطح مقاله: علمی پژوهشی

.

کلیدواژه‌ها: علامه مجلسی ؛ روایات تاویلی؛ ضابطه تاویل ؛ ظاهر قرآن ؛ باطن قرآن

.

چکیده

روایات تاویلی آیات قرآن، در دو کتاب ‏بحار الانوار و مرآه العقول اثر علامه مجلسی، به قدری فراوان است که نیازمند سبک‏ شناسی تحلیل این روایات از منظر ایشان است. ‏‏مسأله نوشتار حاضر، کشف روشمند الگوی علامه مجلسی در تحلیل روایات تأویلی آیات قرآن ‏است. در نگاه اول، علامه مجلسی به عنوان شخصیتی اخباری بایسته است از همان شیوه اخباریان در روایات تأویلی بهره برد، ولی‏ آن‏چه در این دو اثر مشهود است، تمایز روش ایشان با شیوه شناخته شده اخباریان است.

با توجه به عدم کفایت تحقیقات پیشین، این مسأله به روش توصیفی- تحلیلی واکاوی گردید و نتیجه آن شد که نظرگاه علامه مجلسی به روایات تاویل قرآن، نگاه یک اخباری صِرف نبوده، بلکه ایشان در دوره نزاع اصولی و اخباری، در قامت یک اخبارگرایِ اصولیِ معتدل، با اتخاذ رویکرد معنایی به مقوله تأویل، موفق به ارائه اصول و ضوابطی برای پذیرش تاویل صحیح قرآن، همچون تطابق با ظاهر آیات، مناسبت میان ظاهر و باطن، مطابقت تأویل با ضرورت عقلیه و اضطرار و ملاک بودن عموم لفظ و نیز مؤیِّداتی مثل معاضدت سیاق، معاضدت دیگر روایات و موافقت با قرائت صحیح گردیده است.