| قیمت: | 0تومان |
| تاریخ انتشار: | 11 مهر 1398 |
| دسته بندی: | مقالات علمی پژوهشی |
تحلیل محتوای روایت رضوی درباره ویژگی ها و شاخصه های امامت از کتاب الحجه الکافی ؛ سطح مقاله: علمی پژوهشی؛ سال انتشار: ۱۳۹۷؛ نویسندگان: فتحیه فتاحی زاده؛ مریم احدیان؛ موضوع: ویژگی ها و شاخصه های امامت از کتاب الحجه الکافی؛ تعداد صفحات: ۲۴؛ فرمت فایل: PDF؛ مرجع دانلود: معارف نت | پایگاه مقالات علوم قرآن و حدیث ؛ برچسبها: موضوعی مقاله: علوم قرآن و حدیث ؛ روایت رضوی | امام رضا | امامت | کتاب الحجه | الکافی
عنوان مجله: فرهنگ رضوی؛ مجلات علمی پژوهشی علوم قرآن و حدیث؛ حوزه موضوعی مقاله: رشته علوم قرآن و حدیث ؛ نویسندگان: فتحیه فتاحی زاده؛ مریم احدیان؛ سال انتشار: ۱۳۹۷
تحلیل محتوای روایت رضوی درباره ویژگی ها و شاخصه های امامت از کتاب الحجه الکافی
دوره شکل گیری تشیع دوازده امامی؛ گفتمان حدیثی میان قم و بغداد عنوان کتابی است که شکل گیری مجموعه های حدیثی شیعه دوازده امامی و مسائل مرتبط با آن را بررسی می کند و جزء نخستین آثاری است که حدیث شیعه را ارزیابی کرده است. محور اصلی این کتاب، بررسی سه کتاب حدیثی الکافی نوشته محمدبن یعقوب کلینی، بصائر الدرجات نوشته محمد بن حسن صفار قمی و المحاسن نوشته احمدبن محمد بن خالد برقی است که هرسه توسط دانشمندان قمی گردآوری شده است.
در این کتاب نویسنده بر آن است تا نشان دهد آنها در انتخاب احادیث خود متأثر از شرایط زمانی و مکانی زمانه خویش بوده اند.
به گزارش مؤلف، شیعیان بغداد در مواجهه با غیبت امام دوازدهم، با به کار بردن ابزارهای عقل گرایان به دنبال حفظ و پیشبرد منافع جامعه شیعه بودند که این از جهاتی با مبانی شیعیان قم در تضاد بود، نبود امام در این دوران، استواری و پایبندی شیعیان را نسبت به اعتقادات خویش به مخاطره افکنده بود و بدین جهت، تقویت مبانی اعتقادی ایشان امری لازم و واجب به نظر می آمد.
از دیدگاه مؤلف، بسیاری از روایاتی که در دو کتاب محاسن و بصائر آمده است، محتوایی خارق العاده داشته و بر اموری چون علم نامحدود امامان (علیهم السلام) منابع غیرعادی این علوم و نیز توانایی زنده کردن مردگان توسط ایشان دلالت می کنند.
این روایات به جهت تسکین مؤمنانی بوده که با دشواری های سیاسی، اجتماعی و مذهبی روبه رو بوده‌اند زیرا بر اساس این روایات، شیعیان از طینت اهل بیت (علیهم السلام) بوده و امامان (علیهم السلام) به احوال ایشان آگاهند و به امورشان رسیدگی کرده و در روز پاداش نیز در بهشت برین همنشین ایشان خواهند بود (ر.ک: حائری، ۱۳۹۱)
کلینی در چنین جوی بر آن شد تا مکتب حدیث امامی را در بغداد – به همان شکلی که در قم متداول بوده است – پایه ریزی کند. وی با این کار از یک سو، عقل گرایان امامی را به چالش می کشید و از سوی دیگر در مقابل جوامع حدیثی عمده اهل تسنن قد علم می کرد.
در نتیجه، روایاتی که کلینی در کتاب خود گنجاند، شیعیان بغداد را هدف مستقیم خود قرار داده است. اما نکته مهم در اینجا این است که کلینی کتاب خود را در جو غلوستیزانه آشکار بغداد نوشت که به وی اجازه نقل هر حدیثی را نمی داد. از این رو، به گونه‌ای نظام یافته از تأکید بر گرایش های حدیثی قم که به ویژه در بصائر به چشم می خورد، کاست و احادیث آن را کم اهمیت جلوه داد (نیومن، ۱۳۸۶: ۳۹۰).
در این پژوهش، برای بررسی ادعای مؤلف کتاب دوره شکل گیری تشیع دوازده امامی و پاسخ به این پرسش که آیا شاخصه های امامت و فضایل امامان (علیهم السلام) که در بصائر الدرجات مطرح شده واقعا توسط کلینی مورد بی توجهی قرار گرفته است یا خیر، دو کتاب الحجه الکافی و بصائر الدرجات با یکدیگر مقایسه و احادیث و ابواب مشترک و غیرمشترک آنها استخراج شد.
در نهایت، با روش تحلیل محتوا، یکی از ابوابی که تنها در کافی بیان شده تحلیل و بررسی گردید تا مشخص شود آیا کلینی در کتاب خود به احادیثی که دربردارنده مفاهیمی چون علم نامحدود امامان (علیهم السلام)، عصمت و… است، توجه کرده یا این مفاهیم را غلوآمیز دانسته و از ذکر آنها خودداری کرده است.
در این پژوهش دو کتاب الحجه الکافی و بصائر الدرجات مقایسه و احادیث و ابواب مشترک و غیر مشترک دو کتاب استخراج شد و عنوان بابهایی که فقط در کتاب کافی ذکر شده بودند، مشخص گردید. سپس، با روش تحلیل محتوا، یکی از این ابواب (باب نادر جامع فی فضل الإمام وصفاته) تحلیل و بررسی شد.
در ابتدا، روایت به ۵۴ واحد متن تقطیع شد و حدود ۱۶۳ مضمون و پیام از آن برداشت گردید. در تحلیل محتوای کمی، فراوانی کلمات، موضوعات اصلی و جهت گیری ها بررسی شد. در تحلیل محتوای کیفی، مضامین استخراج شده دسته بندی و در قالب سه مقوله – ویژگیها و لوازم امامت، فلسفه و اهداف امامت و نحوه شناخت و تعیین امام – طبقه بندی گردید.
در مقوله «ویژگی ها و لوازم امامت» اشاره شده است که علم امام اکتسابی نیست و از جانب خداوند به ایشان اعطا می گردد و امام با الهام الهی به آنچه در مسیر هدایت بندگان و انجام وظیفه امامت خود به آن نیاز دارد، آگاه است.
امام برخوردار از مقام عصمت بوده و از نسل حضرت ابراهیم (علیه السلام) و از اهل بیت پیامبر (صلی الله علیه وآله) و از فرزندان امام علی (علیه السلام) و حضرت فاطمه (سلام الله علیها) است. امام بر همه افراد برتری دارد و یگانه زمان خود است. امام در فضایل بی مانند است و هیچ مثل و نظیری برای او وجود ندارد و دارای شرح صدر، قدرت و شجاعت در امر امامت است
امامت مقامی رفیع و برتر از نبوت، کامل کننده دین و گسترش دهنده اسلام در همه ابعاد است. در بیان مسئولیتهای امام، اشاره شده است که امام راهنما و حافظ دین و شریعت الهی است. امام مایه اتحاد و حفظ نظام اجتماعی مسلمانان، قدرت یابی آنها و عزتشان است.
امام تبیین گر احکام شریعت و سبب اقامه آن به وجه تمام و شرط تحقق تمامیت آن است. درباره نحوه شناخت و تعیین امام، مشخص شد که تعیین امام همانند تعیین پیامبر از جانب خدا صورت می گیرد و تعیین امام با عقل، رأی و انتخاب مردم ممکن نیست و سرانجام کسانی که از انتخاب خدا رویگردان شده و به انتخاب خود روی آوردند، نابودی و هلاکت است.
در نهایت، مشخص شد برخلاف ادعاهای مطرح شده، این روایت مفصل کتاب کافی از نصب الهی امام، عصمت و علم لدنی به عنوان اوصاف امام و شاخص های امامت سخن گفته است. در نتیجه، دیدگاه برخی از مستشرقان در زمینه اختلاف میان دو کتاب الحجه الکافی و بصائر الدرجات نفی و روشن می شود که کلینی نه تنها از گفتمان حوزه حدیثی قم دست برنداشته بلکه آن را به گونه‌ای نظام‌مند و در قالبی جدید ارائه کرده است.
