کارکردهای داستان حضرت موسی (ع) در شعر سبک خراسانی و عراقی

کارکردهای داستان حضرت موسی (ع) در شعر سبک خراسانی و عراقی

کارکردهای داستان حضرت موسی

نویسندگان: احمد امیری خراسانی؛ محمدرضا صرفی؛ عباس زاهدی

چکیده

حضور حجم گستردۀ توأم با ظرفیت‏ های فکری و بلاغی داستان‏های پیامبران در قرآن کریم، مایۀ پذیرش نقش‏ های گوناگون از سوی این قصص قرآنی در عرصه شعر فارسی شده‏ است. در این‏ میان، گستردگی رخدادهای دوره حیات و تنوّع ابعاد شخصیتی حضرت موسی کلیم ‏الله(ع) در قرآن، به ‏ویژه تقابل او با نیروهای مخالف در چندین جبهۀ اعتقادی، سیاسی و اقتصادی، سبب شده‌ است سرایندگان فارسی‌زبان هریک به‌تناسب افق فکری خود دریافت ‏های گوناگونی از آن به‌ عمل آورند و به ‏دلیل اشتمال آن بر گزیده های حکمت و عرفان و چکیدۀ نظریّات تعلیمی صوفیه و اهل تصوّف، آن را آیینۀ طریقت و دستورالعمل آموزه‌ های خود قرار دهند.

موضوع این مقاله، تحلیل کارکرد‌های چندگانۀ داستان موسی(ع) در شعر فارسی با تأکید بر نقش و بن‏مایه ‏های تعلیمی و تربیت عرفانی آن، بر پایۀ دو شیوه سندکاوی و بررسی توصیفی است. بر اساس این پژوهش، کارکردهای این قصّه در شعر فارسی دارای چهار گونۀ ستایشی، وصفی، تعلیمی و عرفانی است و دو کارکرد اخیر، افزون بر هم‏سویی با اهداف قرآنی آن، از جذّابیت، لطایف عرفانی، دلالت ‏های معنایی چندگانه و نقش‏ های انگیزشی و اقناعی برخوردار است و به‌ همین‌‌ سبب، در نظام تربیت اجتماعی و تعلیم باطنی ایرانیان پیوسته به‌عنوان «رسانه» تربیتی و معرفتی مورد توجّه بوده‌است.

واژگان کلیدی: قصص قرآن ؛ کارکردهای داستانی؛ ادبیات تعلیمی ؛ موسی(ع)؛ شعر فارسی

سطح مقاله: علمی پژوهش

عنوان مقاله [English]

Functions of the Story of Prophet Musa (AS) in Khorasani and Iraqi Poetry Styles

چکیده [English]

The presence of a large number of stories about prophets, along with intellectual and rhetorical capacities, in the Holy Qur’an is a reason for the acceptance of various roles from such Qur’anic stories in the Persian poetry.

The extent of the events during the life of Prophet Musa (AS) and the variety of his personality traits mentioned in the Qur’an, particularly his encountering opposite forces in several doctrinal, political, and economic fronts have made it possible that the Persian poets each, proportionate to their own intellectual horizons, make different perceptions and due to inclusion of the core of wisdom and mysticism, and the essence of Sufi educational theories, Sufis put this story as their own mirror to show tariqa and their teachings instruction guide. This article aimed at analyzing the multiple functions of the story of Musa (AS) in Persian poetry emphasizing educational and mystical themes based on two methods of documentation analysis and descriptive review.

The findings indicate that this story in Persian poetry has four praising, descriptive, didactic and mystical functions, while the last two functions, in addition to being in line with the Qur’anic objectives of this story, enjoy charm, mystical delicacies, semantic multiple connotations, motivation and persuasion functions and because of this, they have always been regarded as educational “medium” in the Iranian system of social education and spiritual training.

کلیدواژه‌ها [English]

Qur’anic stories, fictional functions, Didactic literature, Prophet Musa (AS), Persian poetry

مطالعه بیشتر