بررسی تطبیقی مساله جبر در تفسیر کبیر فخر رازی و تفسیر المیزان علامه طباطبایی

بررسی تطبیقی مساله جبر در تفسیر کبیر فخر رازی و تفسیر المیزان علامه طباطبایی

نویسندگان:

محمود صیدی ؛ احسان منصوری ؛ مرتضی بیات

سال انتشار: ۱۳۹۴

سطح مقاله: علمی پژوهشی

کلید واژگان: فخر رازی ؛ علامه طباطبایی ؛ خداوند ؛ جبر و اختیار ؛ قرآن

.

چکیده

بررسی تطبیقی مسأله جبر در تفسیر کبیر فخر رازی و تفسیر المیزان علامه طباطبایی جبر و اختیار یکی از قدیمی ترین مباحث کلامی در عالم اسلام است که تفکر و تدبر در آیات قرآنی سبب طرح آن گردید. متکلمان و مفسران اسلامی در تفسیر این گونه آیات به دو دسته جبری و قدری تقسیم شدند. فخررازی که از مهم ترین مفسران و متکلمان اشعری است سعی بسیاری در اثبات نظریه جبر و برهانی نمودن آن می نماید. نظریه او در این زمینه دارای بخش های مختلفی است که یکی از مهم ترین آنها اثبات این نظریه با استفاده از تفسیر آیات قرآنی است. رازی در این استدلالها با استفاده از شریک نداشتن خداوند، خالق و جاعل بودن و تعلق علم او به افعال اختیاری به اثبات جبری بودن آنها می پردازد. با توجه به مبانی فکری علامه طباطبایی در تفسیر المیزان ، برخی از این استدلال ها دچار ناسازگاری درونی اند و با آیاتی که اثبات اختیار انسانی می کنند، نقض می شوند. خالق و جاعل بودن خداوند نیز مستلزم جبری بودن افعال انسانی نیست. زیرا که خداوند انسان را مختار خلق نموده و علم او به انجام اختیاری افعال تعلق گرفته است.

رویکرد مقاله:

مقاله حاضر بر آن است با روش تفسیر تطبیقی، براهین قرآنی، کلامی و تفسیری علامه طباطبایی و فخر رازی را پیرامون مسأله جبر مقایسه و بررسی نماید.

.

عنوان مقاله [English]

Comparative Study of the Problem of Absolute Determination in Fakhr Razi’s Tafsir al-Kabir (the Large Commentary) and Allamah Tabatabaii’s Tafsir al-Mizan (the Criterion Commentary)

.

چکیده [English]

The problem of absolute determination and free will is one of the oldest theological discussions in the world of Islam, caused by contemplation and reflection on Quranic verses. Regarding the interpretation of these verses, Muslim commentators and theologians have been divided into two groups of determinists and libertarians. Fakhr Razi, a prominent Ash’arite theologian and commentator, has made great attempts to prove the theory of absolute determination. One of the most fundamental parts of his theory is the affirmation of absolute determination on the basis of the interpretation of Quranic verses.

In his arguments, Razi tries to prove that free acts are determined through arguing that God is the Unique, Creator and Maker and that his knowledge attaches to free acts. Given Allamah Tabatabaii’s intellectual principles in al-Mizan commentary, some of these arguments suffer internal inconsistency and are negated by verses proving man’s free will. Regarding God as Creator and Maker does not necessitate the determination of man’s acts, because God has created man free and His knowledge attaches to doing acts freely.

.

کلیدواژه ها [English]

Fakhr Razi, Allamah Tabatabaii, God, absolute determination, free will, the Quran

مطالعه بیشتر